Kur an 200 yıl sonra kitap haline getirildi

"Kuran" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar için Kuran (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kur'an
القرآن
Bilgi
Din	İslam
Dil	Klasik Arapça
Bölümler	114 (liste)

Kur'an (Arapça: القرآن el-Kur'an) veya Kur'an-ı Kerim, Müslümanlara göre, ayetleri Allah tarafından Cebrail adındaki melek aracılığıyla İslam peygamberi Muhammed'e vahiyler hâlinde indirilen bir kutsal kitaptır.[1][2][3] İslam inancında, Kur’ân, Muhammed'in gerçek bir peygamber olduğunu kanıtlayan,[4] O'nun en önemli ve en büyük mucizesidir.[5] İslam hukukunun (şeriat) oluşturulmasında hadis ile birlikte dayanak alınır[6] ve Müslümanlar ibadetlerinde Kur'an'dan çeşitli bölümleri okurlar.[7] Günümüzde Müslümanlar arasında, Kur'an'ın değişik okuma şekillerine bağlı olarak farklı mushaflar bulunduğu bilinmektedir. Bunların en yaygını Hafs Mushafı ve Verş Mushafıdır.[8] Ancak bu değişikliklerde okuyuş şekillerinin ötesinde farklılıkların bulunduğu da araştırmacılar tarafından ortaya konmuştur.[9]

Bazen geçmiş uygulamaları bilmeden Kur'an'ı anlamak imkansızlaşır; tarihsel olarak insanlar, aydan daha büyük bir zaman birimi kullanmıyordu. "Ben 200 yaşındayım." diyen biri, aslında ayları sayıyordu, yılları değil. Gerçekte 16 yaşındaydı.[10] "Nuh'u kavmine gönderdik de içlerinde elli yılı müstesna bin sene durdu." (Ankebut 14) Benzer bir sıkıntıya " O gün يُكْشَفُ عَنْ سَاقٍ ; bacak açılır ve secdeye çağrılırlar ama güç yetiremezler" (Kalem 42.) ayetinin anlaşılmasında rastlanır. Mealcilerin “paçaların tutuştuğu” şeklinde çevirdiği ifade, bir hadisle birlikte eski tanrı heykelleri gözden geçirildiğinde daha anlamlı hale gelmektedir. Çünkü bu yapılarda, sağ ayağı önde ve bir baldırı açık olan heykel, bu heykelin bir tanrı heykeli olduğunun kanıtı olarak yorumlanmaktadır.[11][12] Kur’anın anlaşılmasında okuyucunun bilmesi gereken bir konu da şairler için kullandığı olumsuz ifadelere (26:224-225) rağmen, kendisinin özellikle Mekki surelerde kendisini hissettiren bir şiir dilini kullanıyor olmasıdır.[13] Müellif İsmail Durmuş İslam ansiklopedisinde “mübalağa sanatı”nın şiirin temel karakteristiği olduğu üzerinde durmaktadır.[14]

Kur’an’a dayalı düşünce ve uygulamalar günümüzde evrensel insan hakları, cinsiyet eşitliği ve bireysel özgürlükler bakımından problemli uygulamalardır.[15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25] Mustafa Öztürk ve Fazlur Rahman Malik gibi tarihselci anlayışa sahip ilahiyatçılar Kur’an’daki birçok hüküm ve ifadenin, yazıldığı dönemin anlayışını yansıtan (tarihsel) ifadeler olduğunu, evrensel ahlak değerlerine uymayan, ganimetler, kölelik, evlilik, cezalar gibi Kur’ani hükümlerin günümüzde bağlayıcılık ifade etmediğini, bu hükümlerin Kur’an’ın ilahi niteliğine dokunulmamak şartıyla terk edilmesi gerektiği görüşlerini ifade etmektedirler.[26]

Paralel hikâyeler; Kur'an'da adı 136 kere kullanılan Musa'nın bulunuşu, Alma-Tadema, Akkad kralı Büyük Sargon için de benzeri anlatılan bir hikâyedir.[27] (Kasas 7-9 / Mısır'dan Çıkış 1:15-22).

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur’ân sözcüğü Arapça okudu anlamındaki qarâ'â (قرأ) sözcüğünün üç harfli mastarıdır, "okunan şey" veya "okumak"; Kerîm ise "soylu, asil" ve "eli açık, cömert" anlamlarına gelir.[28] Kur’ân'da Kur'an "okunan, okuyuş, okuma" "ekli, katlı, derli" anlamlarında kullanılır.

Biz onu, akıl etmeniz için Arapça "okunuş"la indirdik. (Yusuf: 2)

Kur’ân okuyacağında kovulmuş şeytanın şerrinden Allah'a sığın. (Nahl: 98)

Kur’ân okunduğunda onu işitin de durup düşünün ki merhamet olunasınız. (A'râf: 204)

Kur'anda kullanılan "El-kitap" (Bakara: 1,2), "el-Furkân" (Furkân: 1), "ez-Zikr" (Hicr: 9), "en-Nûr" (Nisâ: 174), gibi kelimelerin de Kur'anı ifade ettiğine inanılır. Dini anlatımlarda Furkân-ı Hâkim, Mushâf-ı Şerif, Kelâmullah, Kitâbullah gibi isimlerle de anılır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Peygamberlik dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Rivayetlere göre daha sonraları Kur'ân'ı oluşturmak üzere derlenen vahiyler Muhammed'e 610 yılında, Ramazan ayı ve Kadir Gecesi'nde Mekke yakınlarında Nur Dağı üzerindeki Hira Mağarası'nda inzivada iken başlar, vahyin 13 yılı Mekke, 10 yılı da Medine dönemi olmak üzere 23 yıl sürer.[29][30] Buna göre Mekke’de gelen vahiyler "Mekkî", Medine'de gelen vahiyler ise "Medenî" olarak adlandırılır. İnananlar arasında ilk vahiyin Yaratan Rabbinin İsmi ile oku. İnsanı bir pıhtıdan yarattı. Oku ve senin Rabbin sonsuz kerem sahibidir. Ki O, kalem ile insana bilmediği şeyleri öğretti. (Alak: 1-5) ayetleri olduğuna inanılır.

Kur’ân, vahiy kâtipleri tarafından zaman zaman deri, kemik gibi çeşitli nesneler üzerine yazıya geçirilmekle birlikte, tamamının Muhammed hayattayken yazıya geçirilip geçirilmediği konusu tartışmalıdır.[31] en:Theodor Nöldeke, sureleri sınıflandırırken Mekkî surelerden Medenî surelere geçişte O'nun uslubunun kısa ve şiirsel anlatımlardan uzun ifadeler içeren "nesir" diline evrilmesini esas almıştır.[32]

Mekke vahiyleri hacimsel olarak Kur’ân'ın 2/3 kısmını oluşturur. Bu dönemde vahiyler sözlü olarak ezberlenmiş, daha sonraki hicrete yakın birkaç yıl ile Medine dönemi olarak ifade edilen yazım döneminde kayda geçirilmişlerdir.[29][30]

Nuh'un gemisi, Zübdetü't-Tevarih. Gılgamış Destanı Tevrat ve Kur'an'da yeniden yorumlanır.[33][34] Ancak gemi, Tufan sonrasında Tevrat yazarlarına göre Ararat dağına oturduğu halde, Kur'anda Cudi dağına oturtulur.

İçerik: Mekkî âyet ve sureler İslam inanç ve ahlâkı ile ilgili konuları kapsar; Allah'ın birliğine, meleklere, peygambere, kitaplara ve Âhiret Günü'ne iman gibi konular işlenir, Allah ile eş tutulan putlar reddedilir, İman, ölüm, hayat, kıyamet, âhiret, cennet, cehennem gibi konular eski kavimlerin başlarına gelenler üzerinden şiirsel bir dille işlenir. O: "Dini dosdoğru ayakta tutun ve onda ayrılığa düşmeyin" diye dinden Nuh'a vasiyet ettiğini ve sana vahyettiğimizi, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya vasiyet ettiğimizi sizin için de bir şeriat kıldı" ayetiyle Kur’ân'ın Âdem'den itibaren devam eden tevhid dini ve vahiy zincirinin devamı olduğu vurgulanmıştır. (Şura: 13)

Medine dönemi: Bu dönemde ahlak ve ibâdetler dışında insanlar ve toplumlar arası ilişkilerle ilgili düzenlemeler de Kur'an'da yerini alır.[35][36][37] Çünkü İslam toplumunda bu hükümleri uygulayacak yeterli askeri ve yaptırım gücüne ulaşılmıştır. İslami literatürde adına sebeb-i nüzul denilen olaylar ve sorunları çözümleme ve yönetme amacıyla şer'i hukukun kuralları, anlaşmalar, barış ve savaş (cihad) ayetleri bu kapsamda değerlendirilebilir. Bu dönemde Muhammed yönetiminde, küçük bir site İslâm Devleti, Medine'de oluşmuştur.[38]

Tarih ve arkeoloji araştırmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhammed'in hayatı, kıble ve Kur'an'ın ilk yazım yeri olarak Mekke 1970'li yıllardan bu yana tartışılır olmuştur. Mekke'nin, arkeolojik araştırmalarda İslam öncesine gitmeyen yeni bir şehir olarak ortaya çıkışı, tarihi kaynaklar ve haritalarda adının 8. yüzyıl öncesinde geçmemesi,[39] ticaret yolları üzerinde olmaması yanında toprağının tarıma uygunsuzluğu,[40] ayrıca erken İslam tarihi hakkında ipuçları veren Kur'an ve hadis rivayetlerinde tanımlanan bazı yer isimleri ve özellikleri ile uyuşmazlıklar gibi nedenlerle Revizyonist İslam Araştırmaları Okulu olarak adlandırılan tarihçiler Muhammed'in kurgusal (veya Patricia Crone, Michael Cook gibi diğerleri ise O'nun gerçek ama daha kuzeyde yaşamış) bir kişilik olabileceğine inandılar. Onlara göre Kur'anda 16 kere anılan Mescid-i Haram Kuzeybatı Arap Yarımadası'nda bulunmaktaydı.(Rivayet kültürüne dayalı klasik eserlerde ifade edildiği gibi günümüz Mekke'sinde değil)[41][42][43][44][45][46] Bunun yanında Taifte bulunan bir taş yazıt Mescid'i Haram inşa tarihini 78 olarak veriyor.[47]

İslam'ın çıkış yıllarında Arabistan'da çok sayıda bölgesel dil ve alfabe kullanılmaktaydı. Kur'an yazımında kullanılan dil ve alfabenin kuzeyde gelişen, Suriye ve Kufeye kadar uzanan Nebati-Aramaik dil (erken Arapça) olduğu ifade ediliyor.[48][49] Aynı dönemde Hicaz ve Yemen bölgelerini içine alan alanlarda Yemen dili ve alfabesi kullanılmaktaydı. Abdülmelik zamanında alfabe ve son şekli verilerek resmileştirilen Kur'an'la birlikte ve Arapça resmi dil haline getirilmiş, diğer bölgelere yayılmıştır. (bkz. İslam'ın yayılışı; Araplaşma)[50][51][52]

Muaviye'nin sonrasında çıkan karışıklıklarda Yezid askerlerince yıkılan,[53] Kabe'nin aslına uygun olarak yeniden yapılmasının İslam dünyasında uzun süre tartışıldığı ancak bunun gerçekleştirilemediği [54] geleneksel tarih kitaplarında da ifade edilen bir konudur. Kıble üzerinden yapılan bazı araştırmalar İslamın ilk kuruluş yeri olarak Petrayı öne çıkarmıştır.[55]

Sana'a el yazmaları. UV ışık kullanılarak ortaya konan "altmetinler" günümüz Kur'anlarından çok farklıdır. Gerd R. Puin bunun gelişen bir metin anlamına geldiğine inanıyordu.[56] Benzer bir ifade "Lawrence Conrad" tarafından Muhammed'in biyografisi için kullanılır. Çünkü O'nun incelemelerine göre H. ikinci yüzyıla kadar Peygamber'in doğum tarihiyle ilgili İslami bilimsel görüş, 85 yıllık bir çeşitlilik sergilemişti.[57]

Kanadalı yazar Dan Gibson "Quranic Geography" ismiyle kitaplaştırdığı araştırmalarında, en eski camilerin mihrap yönlerinin Petra'yı gösterdiklerini,[58] ayet, hadis ve siyer kaynaklarındaki bazı ipuçlarının da Muhammed'in Petra'da yaşadığını ve buradan Medine'ye göç etmiş olduğunun işaretlerini verdiğini ifade etmiştir. Ona göre Kur'an'da bahsedilen “bekke” veya “mekke” sözcükleri de Petra'yı ifade eden kelimelerdi. İlk kıble ise Mescid-i Aksa değil Petra'da Al-Lat tapınağı olarak kullanılan kübik yapı olmalıydı.

The Sacred City (2016) (Kutsal Şehir), Türkçe

Bu yapı Müslümanların İkinci Fitne olarak niteledikleri Abdullah bin Zübeyr ayaklanması sırasında mancınıklarla yıkılmış, İbni Zübeyr karataşı Kabe'de bulunan diğer kutsal eşyalarla birlikte alarak Emevi saldırılarından uzakta, bugünkü Mekke'nin bulunduğu yere taşımış, yeni tapınağı burada inşa etmişti. Emevilere karşı Abbasilerin desteğini kazanan yeni mekan birkaç yüzyıllık bir geçiş dönemi sonunda tamamen benimsenmiş, yeni yapılan camilerin yönü Mekke'ye dönük olarak inşa edilmeye başlanmıştı. Ancak Emevi etkisinde kalan Kuzey Afrika ve Endülüs camileri yönlerini bambaşka bir yöne, Güney Afrika'ya çevirerek yeni kıbleye karşı çıkmaya devam etmişlerdi.[59][60]

Konu ile ilgili ortaya atılan bir diğer iddia ise “bekke”nin bekaa ile bağlantılı olarak ele alınan Kudüs kenti olduğu yönündedir.[61][62]

Bu sonuçlara, ilk Müslümanlar Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadılar,[63][64][65] Abdullah bin Zübeyr olayı ile ilgili 7.ve 8. yy. yazarları John bar Penkaye ve Theofanis Petra'dan değil Mekke'den bahsetmişlerdi,[66][67][68] Kur'an putperestliğe sıklıkla atıfta bulunuyor, Bizans eyaletlerinde pagan uygulamalar çok daha önceden yasaklanmıştı [69] gibi savlarla karşı çıkıldı.

Hicaz bölgesinde Arapçanın kullanıldığını gösteren belge ise, Ömer tarafından Mekke valisi olarak atanan Halid bin Velid'in oğlu Abdurrahman'a ait MS 660'lara tarihlenen taş yazıttır.[70] Robert Hoyland'a göre bölgede o döneme ait mezar metinleri, duvar yazıları ve taş yazıtlar üzerinde Arapça yazılar bulunuyordu.[71][72]

Batlamyus (MS 100-170) Arabistan'da aralarında "Macoraba" isimli bir yerleşimi de saydığı 50 yerleşimin listesini yayınlamıştı. Geçmişte Macoraba'nın gerçek Mekke olduğu konusunda genel bir fikir birliği olmasına rağmen, bazı bilim adamları bu sonucu sorguladılar.[73][74][75] Modern veriler kullanarak Mekke ile çağrışım yapan antik yer isimlerini Mekke ile eşleştirme eğiliminde çalışmalar ve bu tutumu yanlışlayan araştırmalar günümüzde de devam etmektedir.[76][77][78]

Öte yandan haritalı Coğrafya'nın en eski el yazmalarının Batlamyustan 1000 yıl sonra, 12. yüzyıl sonlarında Bizans'ta başladığı biliniyor. Batlamyus'un kendi haritalarını çizdiğine dair somut bir kanıt yoktur. Bunun yerine, coğrafi verileri daha sonraki harita yapımcılarının uyarlamasına izin veren bir dizi sayı ve diyagram kullanarak dijital biçimde iletti.[79] Ancak başlangıç meridyenini sağlam bir şekilde belirleyemediği için, vermiş olduğu koordinatlar hatalıdır.[80] Bu haritaların Batlamyusa referans veren çok daha sonraki yüzyıllara ait sürümlerinde Macoraba ve diğer yerleşimlerden bahsedilmektedir.

İslamın erken tarihlerinde yazılan eserler konum belirlemekten uzaktır; Süryani yazar John bar Penkaye[66][67][68] ve John Damascene Mekke'den çölde bir yer olarak bahseder.[81] Ayrıca Arapların küp şeklinde yapılan ve İslam öncesi Arabistanda oldukça yaygın olan put evlerine Kabe adını verdikleri biliniyor.[82] Bu yapıların İslamlaşma döneminde tahrip edilmesiyle Müslümanlar arasında başlangıçtan bu yana sadece tek bir tane Kâbe'nin, Mekke'de var olduğu algısı da yerleşmiştir. Rivayet kültürüne dayalı eserlerin dışında tarih bilimi açısından İslamın erken tarihi, ne zaman ortaya çıktığı, hangi coğrafyada doğup dünyaya yayıldığı konusu günümüzde belirsizliğini korumakta, bu konuda farklı coğrafyalara işaret eden bulgular ileriye sürülmektedir.[83] Tartışmalarda Petra dışında Kûfe ve Hîre (Güney Irak) bölgeleri öne çıkmaktadır. Bizans kronikleri ve Hristiyan din adamlarının kayıtları, basılı paralar ve Abbasiler döneminde İslam’ın hikâyesinin yazılma sürecine katılan hadisçi ve tarihçilerin yaşam bölgeleri, Hire, Yathrib gibi bazı antik şehirlerin isimleri ve diğer bulgular (Kur'an'ın kültür coğrafyasına işaret eden ayet içerikleri, kullanılan yazı tipi vb.) Muhammed’in ve erken dönem İslam coğrafyasının Güney Irak bölgesi ile ilişkilendirilmesine ve Muhammed’in hayat hikâyesinin birden fazla kişinin hikâyelerinin birleşimi olabileceği kanaatine yol açmıştır.[42][84][85][86][87][88][89][90][91][92][93][94][95][96]

Derlenmesi ve kitaplaştırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur’ân Muhammed'in ölümü sırasında olasılıkla sahabeden değişik kişilerin ellerinde küçük yassı taşlar, rıka denilen deri, ağaç yaprağı, bir çeşit kağıt, deve ve koyun kemikleri, ektab olarak ifade edilen ağaç parçası gibi malzemeler üzerine yazılmış[97] dağınık parçalar hâlinde bulunuyordu. Halife Ebu Bekir (ö. 634) zamanında kurulan bir komisyonla Kur’ân parçaları bir araya getirildi.[98][99][100]

Muhammed'in ilk vahyi, Alak Suresi, Kur'an düzenlemelerinde 96. sıraya konmuştur, güncel yazı stiliyle

Rivayete göre Yemâme savaşlarında 70 kadar hâfızın ölmesi üzerine Ömer bin Hattab dönemin halifesi olan Ebu Bekir’e başvurarak konunun görüşülmesini ister. Ebu Bekir, Zeyd bin Sâbit başkanlığında aralarında Abdullah bin Zübeyr, Sa'd bin Ebi Vakkas, ve Abdurrahman bin Haris bin Hişâm'ın da bulunduğu bir komisyon kurdurur. Zeyd, elinde yazılı "Kur’ân" metni olan herkesin bu metinleri getirmesini, ayrıca metinleri bizzat Muhammed'den duyduklarına dair iki güvenilir şahid gösterilmesini ister. Olası imla hataları için Osman bin Affan tarafından bu komisyona "Kureyş'e göre yazın" emri verilir. Ortaya çıkartılan ve "sayfalar hâline getirilmiş" ya da "iki kapak arasındaki sayfalar" anlamına gelen[101] imam mushaf Ebu Bekir'in ölümünden sonra Hafsa'ya emanet edilir.

Düzenlenmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü Kur'an sureleri sure ve ayetlerin yazılış (İslami literatürde iniş) sırasına göre değil, Fatiha dışında kabaca surelerin uzunluğuna göre dizilmişlerdir. Kur'an'a kronolojik sıraya uymayan bugünkü şeklinin Osman zamanında verildiğine[103] ve çoğaltılarak değişik şehirlere dağıtıldığına inanılmaktadır. Bununla birlikte bilinen en eski el yazmalarından olan Sana'a el yazmalarından incelenen 926 parçanın %22'si bilinen Kur'an'dan tamamen farklı bir yazılış, linguistik ve surelere ait diziliş farkı sunmaktadır.[104]

648'de Ermenistan ve Azerbaycan'ın fethinde Şamlı ve Iraklı askerlerin farklı okuyuşları tartışma ortaya çıkardı. Bu tartışma üzerine Huzeyfe bin Yemân, Halife Osman bin Affan'a başvurarak bu durumun düzeltilmesini, ihtilafın ortadan kaldırılmasını istedi. Bunun üzerine Osman bin Affan, Zeyd bin Sâbit'i tekrar görevlendirerek, Ebû Bekir'in emriyle derlenmiş olan Kur’ân'ın çoğaltılmasını emretmiş ve çoğaltılan mushaflar çeşitli İslam merkezlerine gönderilmiş,[105] bunun ile farklılık gösteren diğer mushaflar yakılmışlardır.[106] Böylece, Muhammed'in ölümünden sonra 20 yıl içinde Kur'an'ın derlenip yazıya geçirilmesi ve çoğaltılması yapılmıştır.[107][108]

Tılsımlı tunik (15-16. yy, Kuzey Hindistan, Metropolitan Müzesi)

Uzatma, nokta, hareke gibi işaretlerin yer almadığı bu yazıma Emeviler döneminde ilâve edilen işaretlemelerle okuyuş şekli de (tecvid) yazılı olarak belirlenmiştir.[113] Farklı yazım şekillerine sahip farklı kuran nüshalarında, surelerin anlamları da değişebilmektedir.[114] Başlangıçta Kureyş lehçesi ile okunan Kur’ân'ın sonradan 7 Arap lehçesiyle okunmasına müsaade edilmiştir.[115]

İslam toplumundaki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel anlayışta Kur’ân abdest alınarak tutulur. Bunun sebebi Vakıa Suresi 79. ayetinde "O'na (Kur’ân'a), ancak tertemiz olanlar dokunabilir." denilmesidir.[116] Kur’ân'ın bütün metnini ezberleyen kişiye hâfız denir. Kur’ân'ı düzgün bir sesle okumaya tilavet denir.

Müslümanlar günlük ibadet olan namazı kılabilmek için Kur’ân'dan en azından birkaç âyeti ezbere bilmek zorundadırlar: Kur’ân'dan kolayınıza geleni okuyun, salâtı ikâme edin/namazı kılın. (Müzzemmil Suresi : 20)

9. yüzyılda İslam akait mezhepleri arasında Kur'an'ın ezeli ve ebedi olup olmadığı, bir diğer ifade ile yaratılmışlardan olup olmadığı konusu üzerinde büyük tartışmalar yaşanmıştır. Bazıları Kur'an'ın Allah ile birlikte ezeli olarak var olduğu, dolayısıyla yaratılmadığı görüşünü benimsemişler, akılcılığı ön plana çıkaran Mutezile mezhebi ise Kur'an'ın yaratılmış olduğu görüşünü benimsemiştir. Sufilere göre bu tartışma yapay ve yanlıştır.[117]

Tevhidin öncüsü olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

Müslümanlar, Kur'an yanında İncil, Tevrat ve Zebur'u da Allah tarafından insanlara, Onları tevhide çağıran gönderilen kutsal kitaplar olarak inanırlar.[118][119][120] Bunun yanında, diğer üç kitabın sonradan tahrif edildiğine, son kutsal kitap olan Kur'an'ın ise Kıyamet'e kadar Allah tarafından korunacağına da inanırlar.[7][121] Kur'an'ın İslam'da ilk insan, aynı zamanda ilk peygamber olduğuna inanılan Adem'den itibaren gönderilen ilahi metinlerin tamamlayıcısı olduğuna inanılır.[1]

İslami tasavvufta olduğu kadar cihatçı anlayışta da -pagan kültüre karşı bir saldırı aracı olarak- sıkça tekrarlanan bir Kur'an önermesi olarak tevhid tarihsel olarak politeizm zemininde gelişir. Mevcut tarihsel verilerin sonuç çıkarmamıza izin verdiği ölçüde, Mısır kralı Akhenaton’un tek tanrıcı güneş ibadeti (Aten dini), katı ve açık monoteizmin (MÖ. 14. yüzyılın ortası) ilk tarihsel ifadesi olarak kabul edilebilir.[122] İsrail toplumunda ise Yahve bütün tanrıların en büyüğü olarak öne çıktı.[123]

İslami terminolojide şirk olarak nitelenen pagan kültürüne karşı Kur'anın tutumu ise şöyle özetleniyor;İslam öncesi Araplar ağaçlar, kuyular ve dağlara ilişkin kıssa ve mitolojiler kurgulamış, Safa, Merve, Ebû Kubeys, Arafat, Mina ve Müzdelifede bulunan kaya ve dağlara ilişkin kültler oluşturmuşlardır. Kur’an, bir kısım tapınmaları kaldırmasına rağmen kökleşmiş Arap mukaddesatıyla çatışmamış, aksine büyük oranda bu ritüelleri devam ettirmiştir.[124][125] Bu durum bazı İslami yorumcular tarafından tedricilik olarak değerlendirilir.

Şeriat ve fıkıhta[değiştir | kaynağı değiştir]

Birincil kaynak olarak Kur’ân'a dayandırılan şeriat kanunları kadın-erkek ilişkileri, savaş, evlilik, boşanma, miras paylaşımı, şahitlik gibi birçok konuda konulan kurallar ile yüzyıllar boyunca İslam toplumlarını ve sosyal hayatı düzenleyici etkiler yapmıştır. Klasik şeriat uygulamaları farz sayılan ibadetlerin terkini dinden çıkma saydığı ve onlara için ölüme varan şiddetli cezalar verdiği halde, insan hakları kavramının gelişmesi ile İslam ülkelerinde ibadetlerin ceza veya mükafatının uhrevi olarak değerlendirildiği, daha seküler veya kısmi şeriat uygulamaları ön plana çıkmaktadır. Klasik şeriat uygulamalarından bir kısmı insan haklarına karşı ciddi ihlaller içermektedir.[15][16]

İslam fıkıh mezhepleri Kur'an’ı şeriatın birincil kaynağı olarak kabul ederler.

Kur'an'a göre başlıca suçlar ve cezalandırma şekilleri şunlardır:

• Zina: Kur'an'a göre 100 sopadır. Zina yapan cariye ise o zaman da bu cezanın yarısı kadar ceza alır.[126] Ancak şeriatta hadislere göre bekarlara 100 sopa evlilere ise recm cezası uygulanır.[127][128] Şeriat yasalarında tecavüz (ırza geçme) gibi bir suç tanımı bulunmamaktadır.[129]

• Hırsızlık: Hırsızlık eyleminde sağ elden başlayarak, ellerinden bir tanesinin kesilmesi şeklindedir.[127][128]

• Kazf: İffetli kadına yapılan zina isnadı, 80 sopa ile cezalandırılır ve şahitliği kabul edilmez. (Ayrıca bkz. İfk Olayı)

• Yol kesme: Eylemlerinin çeşidine ve ağırlığına göre sağ el ve sol ayaklarının çapraz olarak kesilmesi, hapsedilme veya sürgün cezaları verilir. (Maide; 33-35)

İslam İşbirliği Teşkilatı'na üye ülkeler arasında şeriatı hiçbir şekilde uygulamayan, kısmen veya tamamen uygulayan veya bölgesel farklılıklarla birlikte uygulayan ülkeler:

  Yargıda şeriatı uygulamayan İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkeler

  Şeriatı kısmen (kişisel durumlarda: evlilik, boşanma, miras ve velayet) uygulayan, bunun dışında uygulamayanlar

  Şeriat kanunlarını bütünü ile kabul eden ülkeler

  Şeriatı bölgesel farklar gözeterek uygulayan ülkeler

• Öldürme ve yaralama suçları / Kısas: Kur'anda bu suçlarla ilgili birkaç adet kısas ayeti bulunur. Öldürme suçlarında Bakara 178 'e göre kısas uygulanır iken yaralama suçlarında durum net değildir. İlgili ayette göze göz, dişe diş vb. cezalandırmalar için " kitapta onlara (israiloğulları) böyle yazdık" ifadesi kullanılır.

Kısas[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşirete dayalı Arap toplum düzeninde kan davaları veya savaşların önlenmesi için kullanılan bir çözümleme aracıydı. Kısas toplumsal denklik üzerinden yürütülür, öldürülen kişinin kadın, erkek, köle-hür insan, seçkin ya da sıradan olması göz önüne alınarak katilin aşiretinden öldürülene denk birisi infaz edilirdi. Örneğin köleye karşılık ancak bir köle, kadına karşılık bir kadın öldürülebilirdi.[130][131][132] Eski toplumlarda suçun şahsiliği ilkesi bulunmamakta, çoğu zaman müessir fiilin kasdi bir eylem olup olmadığı da göz ardı edilerek, bir bakıma bir cinayet, karşı cinayet işlenerek cezalandırılırdı.[132]

"Öldürülen insanlar konusunda size kısas farz kılındı. Hüre karşı hür, esire karşı esir, kadına karşı bir kadın. Kim, öldürülenin kardeşi tarafından bir bedel karşılığı bağışlanırsa, örfe uysun ve bedeli güzelce ödesin."(Bakara 2/178)

Ayette geçen "kadına kadın" ifadesinin neshedilmesi ve ayette geçmediği halde Müslüman birisinin Müslüman olmayan bir kişiyi öldürdüğünde kısas uygulanıp uygulanmayacağı konuları tartışmalıdır.[133][134] Şeriat yasalarına göre köle bir insan hür bir insanı öldürdüğünde kısas yapılır, ancak hür bir insan bir köleyi öldürdüğünde kısas yapılamaz.[135] Abdülaziz Bayındır'a göre ilgili ayet ile Tevrat hükümlerinden dişe diş, göze göz, kulağa kulak, buruna burun ve yaralamalarda misliyle karşılık verme gibi kısas hükümleri kaldırılmıştır.[136]

Kadın[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam'da ve Kur'an'da kadının yeri konusunda Müslümanlar arasında birbirinin tam aksi iki farklı eğilim görülür.[137] Bunlardan birisi İslam'ın kadını en yüksek mertebeye oturttuğu, kadınlara bütün haklarını verdiği şeklinde iken; diğeri ise Kur'an'ı ataerkil Arap toplumunun önyargılarını yansıtan, kadınları ikinci sınıf bir konuma hapseden bir metin olarak algılayanların tutumudur.[137] Ancak sorun Kadınların toplumsal konumları gibi dünyevi değerleri ile sınırlı değildir. Kur'ana göre kadınların ahiretteki kaderi de kocalarının kaderine bağlıdır.[138]

İslam toplumlarında kadının durumunu İslam dininin kurallarının yanı sıra sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslâm öncesinden gelen kültür mirası belirlemiştir. Bu sebeple İslâm dünyasında kadının her yerde ve her dönemde aynı konumda olduğunu söylemek mümkün değildir.[139] Ayrıca şeriat hukukunda erkeklerde olduğu gibi esire veya cariye kadınların giyim kuralları, dini ve toplumsal hakları ve sorumlulukları hür kadınlardan tamamen farklıdır.

Çok eşlilik: Kur'an'da erkek evliliği ile ilgili ucu açık ifadenin [140] klasik Sünni anlayışında hadis rivayetleri kullanılarak sınırlandırılmasıyla erkeklerin en fazla 4 hür kadınla aynı anda evli olabileceğine karar verilir ve evlilik sayısı için üst limit belirlenir. Ancak İmamiye ve Zahiri mezhepleri bu sınırlamayı kabul etmeyerek üst sınırı 9 olarak kabul etmişlerdir.[141]

Savaş esiri olarak kadın: Savaşlarda esir alınan kadınların durumu insan hakları açısından kritik bir meseledir. Geleneksel Kur'an yorumlarına göre bu kadınlar alınıp satılan cariyeler ile eşit ve ganimet olarak mülk edinilmiş kadınlardır.[142] Bu kadınların başkaları ile nikahlı olup olmadıkları göz önüne alınmaz ve diğer mülk edinilen kadınlar gibi, hak sahipleri (savaşçılar veya bunları satın alanlar) tarafından bedenleri üzerinde -rızaları alınmadan- cinsel tasarruflarda bulunulabilir.(Müminûn;5-6)[22] (Ayrıca bkz. İnsanlığa karşı suçlar ve savaş suçları, en:Sexual slavery in Islam)

Kur'an'da kadın giyimi ile ilgili emir kipi ile ifade edilen cümlelerde kadın giyimi ile ilgili net bir çerçeve çizilmemesi, İslam'da kadın giyiminin yüzyıllar boyunca tartışılan, bir uçta sadece avret olarak tanımlanan edep yerlerinin[143] (cinsel organlarını) örtülmesini yeterli gören, diğer uçta kadının el ve yüzler dahil bütün bedeninin örtülmesini zorlayan[144] anlayışların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Günümüzde kadın eğitimine ve Onun sosyal hayata katılımına değişik rivayetler ve birkaç ayet -orijinal metni ve muhtemelen tarihsel bağlamından kopartılarak yapılan tercümeler- ile şiddetle karşı çıkan Köktendinci terör örgütleri İslam dünyasında varlığını sürdürmekte, eğitim kurumlarına ve özellikle kız öğrencilere karşı saldırılar düzenlemektedirler. (Bak. Taliban, Boko Haram, Malala Yusufzay)

Bireysel özgürlük ve değerler anlayışının gelişmediği, Kur'an'ın Allah'ın emir ve yasaklarından oluştuğu anlayışıyla şeriat ve itaat kültürünün toplumsal belleğe sürekli olarak işlendiği, otokratik toplumlarda[145] tesettür yeni bir şiddet ve dinsel zorbalık [146][147][148][149][150] aracına dönüşebilmektedir.

Korunduğu inancı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sana'a el yazmaları, Stanford '07 ikili yazmasının sağdaki sayfası. Üst katman Bakara suresinin 265-271 nolu ayetleridir. İkili katman Kur'an'ın ilk yazısının üzerine yapılan eklemeleri ve günümüz Kur'anları ile farklılıkları ortaya koymaktadır.

İlk zamanlar vahiy kâtipleri tarafından papirüs, deri ve kemik üzerine yazılarak saklanan Kur'an ayetlerinin ilk nüshaları bulunmamaktadır.[151] Birmingham Üniversitesi'nin kütüphanesinde bulunan Hicazi yazı ile yazılmış Kuran parşömenleri üzerinde Radyokarbon yöntemi ile yapılan testlere göre, parşömenler 568-645 (%95'ten fazla bir olasılıkla) yıllarına aitti.[152]

Günümüz İslam coğrafyasında birbirinden küçük ayrıntı ve anlam farklılıkları barındıran değişik Kur'an nüshaları bulunmakta ve kullanılmaktadır.[153] Müslüman alimlerin çoğunluğu, günümüz metninin Muhammed'in okuması ve hatta yazdırması ile oluşan Kur'an metni olduğuna inanırlar.[154] Batılı araştırmacılar Kur'an'ın orijinal metninin korunup korunmadığı konusunda farklı yaklaşımlara sahiptirler.[155] Dr. Daniel Brubaker en eski Kur'an metinleri üzerinde yapılan değişiklik, düzeltme ve eklemeleri konu aldığı sunumlu bir video serisini (Variant Quran) internet üzerinde yayınladı.[9] 1972'de Yemen'in Sana'a kentindeki bir camide eski Kuran'lardan oluşan bir kayıt keşfedildi – genellikle Sana'a el yazmaları olarak bilinir. Bu Kuran parçalarını uzun yıllar araştıran Alman bilim insanı en:Gerd R. Puin ve araştırma ekibi, 8. yüzyılın başlarına tarihlendirdiği el yazmalarının yaklaşık 35.000 mikrofilm fotoğrafını çekti. Puin, çalışmasının tamamını yayınlamadı, ancak alışılmadık ayet sıralamaları, küçük metin varyasyonları ve nadir imla stilleri kaydetti. Ayrıca bazı parşömenlerin yeniden kullanılmış parşömenler olduğunu öne sürdü. Puin, bunun sabit bir metin yerine gelişen bir metin anlamına geldiğine inanıyordu.[56]

Mukatta ve 19 gizemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mukattaa ve 19 sistemi, güncel metinler üzerinde yapılan bir çalışmayla Kur'an metninin 19 sayısının tam katları üzerine tasarlandığını ve bu sistemin kanıtlaması üzerinden Kur'an metninin değişikliklerden korunarak günümüze kadar korunduğunu savunan bir tez ileri sürülmüştür. Bu sayı sisteminin dayanağı olarak Müddessir suresinin 30. ayeti gösterilir.[156] Tezin savunucuları, 14 asırdır anlamları anlaşılmayan başlangıç harf setlerinin de bu sistem yoluyla açıklandığına inandılar.

1974 yılında Reşad Halife tarafından yayımlanan teze göre Besmele 19 harften oluşmaktaydı ve Kur'andaki sure sayısı 19'un 6 ile çarpımına eşit idi. Mukattaa harflerinin, başlarında yer aldığı surelerde 19'un katları şeklinde tekrarlandığı şeklinde ve Kur'anda Matematiksel bir mucize örgüsü bulunduğunu ifadeleri inanç gruplarınca da sıklıkla vurgulandı.[157]

Tez yayımlandığı yıllarda İslam dünyasında büyük ilgi görse de 1985'te Reşad, bu sisteme uymadığı gerekçesiyle Tevbe suresinin, günümüz mushaflarının hemen hepsinde ayet olarak yazılan 128 ve 129 sıralı cümlelerinin[158] ayet olmadığını, kitabın yazımından sonra insanlar tarafından eklendiğini iddia etti. Bu iddiası İslam dünyasında büyük tepki çekti ve Reşad'ın Hicr suresinin 9. ayetini[159] inkar ettiği ileri sürülerek gelenekçi müslümanlar tarafından büyük oranda reddedildi.

İlyas Özkan'ın Kur'an'da 19 gizemi ile ilgili açıklamaları. Özkan, farklı takvim hesaplarının çevriminde ortaya çıkan 19 yıllık döngünün ve farklı sistemleri benimseyen toplumların arasındaki mücadelenin, Müddessir suresinde şiir diliyle ele alındığını anlatmaktadır.

Lüxenberg, Kur'an dilinin %10 kadar bir bölümünün Arami-Süryani dili üzerinden anlaşılabileceğini ileri sürmektedir. Din, mitoloji ve etimoloji üzerine çalışma ve araştırmalarını yayınlayan İlyas Özkan cümleleri kısaltma geleneği üzerinde durmakta ve Mukatta harflerinden E,L,M, E,L,R veya E,L,M,R gibi harflerin Süryani kiliselerinde ilahi olarak okunan Mezmurların başlangıç cümlesi olarak kullanılan "güçlü olan tanrı konuşuyor" gibi standart deyimlerin kısaltmaları,[160] Ya-Sin'in ise değişik zamanlarda geçirdiği dönüşümlerle İsa'ya dönüşen Yasû olduğunu[161] ifade etmektedir.

(Ayrıca bakınız: Kur'anın Arami-Süryani dilinde okunması)

Kur’ân'ın mucize olduğu inancı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sözde-Matta İncili'nde, doğumu yaklaşan Meryem taze hurma için ağacı silkeliyor,[162] Tema Kur'anda da tekrarlanıyor ve hurma-doğum ilişkisi üzerinden Kur'an'ın mucizeliği vurgulanıyor.[163]

Müslümanlar arasında Kur’ân’ın harf, kelime sayıları, anlatım özellikleri, gelecekten ve bilimsel keşiflerden haber verme gibi değişik alanlarda büyük mucize örnekleri sergilediğine ve Kur’ân’ın bu sebeplerle taklit edilemeyeceğine inanılır. İ'caz-ül-Kur’ân, Kur’an’ı dil, anlatımda estetik, bilim tarafından daha sonraları bulunan ve açıklanan konuların Kur'an tarafından, hiç kimsenin bilmediği bir dönemde ortaya konulmuş olduğu gibi konuları araştırır, mucize oluş iddialarını[164] ve bunun dayanaklarını inceler.

Moris Bükey The Bible, the Quran and Science, isimli kitabını yayımladığından beri Bucailistler Kur'anın yüzyıllar sonra keşfedilen bilimsel gerçekleri mucize olarak önceden haber verdiği ve dolayısıyla ilahi orijinli olduğu inancınını yaymaya başladılar.[165][166] Kur'an ve bilim konusu başkaları tarafından da ele alındı ve sahte bilim listelerine dahil edildi. Çarpıtmalar bilimin çarpıtılarak verilmesi veya ayetlerin çarpıtma, bağlamından kopartma veya ek ifadelerle yeni anlam kazandırma şekillerinde gelişebilmektedir.

Anlam tabakaları; Batıni-Hurufi yaklaşımlar: Ebced, cifr[değiştir | kaynağı değiştir]

Batıni anlayışa göre Kur'an ayetlerinin avam ve havasa yönelik gizli anlam tabakaları, işaretleri ve bağlantıları bulunmaktadır. Bu bağlantıların açığa çıkartılması için Ebced hesabı kullanılarak Arap alfabesindeki her harfe sayısal bir değer atanır ve böylece yazılar sayısallaştırılır. Bu yaklaşımlarda Ebced, Arap yazısı ve Kur'an tarihinin ortaya koyduğu kronolojik yazım düzeni gibi düzenleme ve yazım şekilleri atlanarak günümüz metinlerine uygulanır, ayetlerden yeni anlamlar ve çıkarımlar elde edilir. Bazı çevrelerde tevafuklu Kur'an nüshalarından da Kur'an'ın mucizesi olarak bahsedilir.[167]

İlyas Özkan ve konuğu Kur'an'da "demirin indirilmesi" ifadesini metalurji tarihi ile bağlantılı olarak tartışıyorlar.

Mesela: Arapçada demiri ifade eden Hadid kelimesinin ebced hesabıyla değeri 26'dır. 26, demirin atom numarasıdır. Ayrıca belirlilik ekiyle birlikte (El-Hadid) kelimenin ebced karşılığı da 57'dir. Bu da demirin durağan izotoplarından birinin kütle numarasıdır.[168] Kur’ân'da demirden bahseden sure Hadid Suresi Kur’ân'ın 57. suresidir.

İddialara göre Kur’ân'da geçen bazı sözcüklerin buna benzer anlamlı tekrarları bulunmaktadır.[169][170][171][172] Said Nursi de Risale-i nurun kendisine yazdırıldığı ifadelerinin yanında 33 Kur'an ayetinin ebced yoluyla Risale-i nurlara işaret ettiğini iddia etmiştir.[173] Bu iddialara karşı çıkan çalışmalar ve eleştiriler de yayınlanmıştır.[174][175]

İslami halk hikayeleri ve mitoloji bağlamında[değiştir | kaynağı değiştir]

Ashab-ı Kehf'in yaşadığına inanılan mağaralardan birisi (Selçuk). En eskisi Mahaprasthanika Parva'da bulunan hikâyenin [176] farklı şekilleri Roma, Yunan ve Yahudi efsanelerinde yer alır. Hristiyan versiyonu Suruçlu Yakup (Ö.Ms:521) tarafından yazıldı.[177] Kur'an'ın 18. suresi 309 yıl uyuyan insanların hikâyesine ayrılmıştır.

Bir ifrit tarafından süslenen Makhan, Buhara, 1648; İfrit kelimesi Kur'an anlatımında Süleymanın hikâyelerinde kullanılır.

Temel örüntüleri birbirine yakın olan hikâyeler toplumsal hareketlerle göç eder, olaylar zamana ve işlendiği bölgeye göre değişir, kahramanlar, karakterler ve anlatımlar yeni özellikler kazanır, yeni anlayışlara uymayan karakter özellikleri silinir. Olağan hikâyeler zamanla olağanüstü nitelikler kazanır. İnsanlar tarihte yaşayan kişilerin gerçek hikâyelerine ilgi duymamakta, kahramanlar gerçek kişiliğinden uzaklaştırılarak, insanüstü bir konuma getirilmektedir. Halkın belleği olayları kategoriler, şahısları arketipler hâlinde saklar, gerçek şahısları veya gerçek olayları saklamakta zorlanır. Bu nedenle herhangi bir olay ve tarihsel bir kişilik sözlü olarak aktarıldığı her dönemde arkaik zihniyetin oluşturduğu kahramana dönüştürülür.[178]

Yazılı kaynaklar yanında bir kısmı sadece Arap söylence kültüründe yer alan[179] çok sayıda konu ve kahraman Kur'an diliyle kısaca işlenir, küçük atıflarda bulunulur. Yusuf ile Züleyha, İsa, Musa, İskender/Zülkarneyn hikâyeleri ise daha ayrıntılı uzun hikâyelerdir. Yaratılış ve tufan hikâyeleri, İbrahim kültü ve Kurban, İbrani peygamber hikâyeleri, İsrailoğullarının Mısırdan çıkışı gibi Yahudi inanç ve tarihiyle ilgili anlatımlar Kur'an'da geniş yer kaplar. Ayrıca fil hikâyesi, deve hikâyesi, zenginliğiyle efsane olan Karun, ölüme çare bulan Lokman, Yecüc mecüc'e karşı kıyamete kadar kalacak bir set inşa eden isimsiz kahraman, çift boynuzlu kişi ("Zülkarneyn" iki boynuzu olan anlamına gelmektedir), 300 yıl uyuyup uyanan 7 kişi, insanlara ek olarak ifritler, cinler ve doğaya hükmeden kral-peygamber Süleyman hikâyesi, Akdeniz'de gemiden atılan ve balık tarafından yutularak günler sonra Ninova'da Dicle kenarına fırlatılan ve bu mucizeye şahitlik eden 100 bin kişinin hidayete kavuştuğu ve kurtulduğu Yunus hikâyesi, Musa'nın denizi yarması vb. doğaüstü örüntülere değişik Kur'an bölümlerinde sıkça rastlanır. Ancak Müslümanlar, Kur’ân'ın "Allah" tarafından aslen bir ümmi olduğuna inandıkları Muhammed'e gönderildiğine inanır, O'nun diğer kaynaklardan alıntılar yapılarak yazılma olasılığını reddederler.[180]

Halk efsanelerine göre Lokman ölümsüzlük iksirini bulan kişidir. Lokman suresinde ise O, oğluna olan öğütleri ile yer alır. Lokman’ın kimliği ile ilgili tefsir kitaplarında birbirlerinden farklı kimlik ve soy bilgilerine yer verilir. İslami düşünür Muhammed Esed'e göre Lokman tıpkı Hızır gibi kurgusal bir kişiliktir ve prototip bir derlemedir.[181] Lokman'ın oğluna verdiği öğütler ile Süryani edebiyatından, Ninova'da başvezir olan Ahikar'ın oğlu(yeğen)na olan öğütleri arasında paralellikler olduğu üzerinde durulmaktadır.[182]

Paganizm dönemi tanrı ve tanrıçaları kendi aralarında evlenirler, çocuk yaparlar ancak bu tanrıçaların bakirelikleri devam ederdi. İsa'dan öncesine ait onlarca bakire tanrıca ve bunlardan doğan tanrıların hikâyeleri apokrif çocukluk incilleri ile Meryem üzerinden Hristiyanlığa aktarıldı.[183] Bakire Meryem'in hikâyesi Meryem Suresi'nde kendisine yer bulmuştur.

Evrensel tufan efsanesi günümüz bilimsel ve jeolojik verilerine uymamakta,[184] dinsel mantık açısından da kendilerine peygamber gönderilmeyen diğer toplumların da aynı felaketle yok ediliyor oluşu gibi sorunlar ortaya çıkarmakta, yeni yorumlar Kur'an'ın tufan olayını yerel bir afet olarak ele aldığı yaklaşımı üzerinden yapılmaktadır. Tufanın gerçekleştiği bölge için de Mezopotamya bölgesine işaret edilmektedir.[185] Ancak bu yaklaşımlar yerel bir afet için büyük bir gemi inşası ve bu gemiye az sayıda inanan insan ve hayvanlardan çifter çifter bindirilmesi, sonrasında da Nuh'un insanlığın ikinci babası kabul edilmesi[186] gibi anlatımlarla uyuşmamaktadır.

Mısır’dan çıkış İsrailoğulları'nın geleneksel bir hikâyesidir.[187][188] Firavun ile tartışan Musa Ondan köle olarak çalışan İsrail oğullarını bırakmasını, yoksa Yahova’nın Mısırlıları On bela ile cezalandıracağını söyler. Firavun 10. bela gelinceye kadar Mısırlıları bırakmaz. Sonuncu bela geldiğinde onların gitmesine izin verir, ancak daha sonra fikir değiştirerek ordularıyla peşlerine düşer. Kızıldeniz kenarında onlara yetişir. Musa sopası ile denize vurur ve açılan suyolundan Musa, Harun ve İsrail oğulları geçer. İsrail halkını takip eden Firavun ise orduları ile birlikte açılan denizin aniden kapanması sonucu boğulur.

Yeni araştırmalar olayların "farklı zaman dilimlerinde meydana gelen doğal afetlerin toplumsal hafızada birleştirilerek yorumlanması" olarak açıklanabileceği yönündedir. Buna göre Çıkış durakları içerisinde yer alan Kızıldeniz Tanah'ta Sazlık suyu (:Reed sea, Yam suph) olarak kaydedilmiş, daha sonraki yazımlarda bu kelime Red sea (Kızıldeniz) olarak yazılmış ve kızıldeniz çıkış efsanesinin bir parçası olmuştur.[189][190][191] Buna göre Mısır duvar resimlerinde de görülen Firavun ve askerlerinin boğulması olayı ise tamamen farklı bir zaman diliminde meydana gelmişti; M.Ö.1650 Santorini yanardağı patlamasında, Akdeniz çanağında meydana gelen tsunami felaketinde Nil deltası sular altına kaldı.[192] Buna karşı Suph'un İbranice suphah ("fırtına") veya soph ("son") ile ilişkili olabileceği Yam Suph'un sazlık denizi (suyu) olmadığı ve Kızıldeniz geçişinin kendisine atıfta bulunduğu öne sürülmüştür.[193] Çıkış efsanesi de Kur'an'da kendisine genişçe yer bulmuş hikâyelerdendir.(Şuara:52-68, Bakara:50)

Karun; Halk edebiyatında zenginliği ile dillere destan bir kişidir. Kur'an'da da Kasas, Mü’min ve Ankebût surelerinde bahsedilir.

Karun Kur'ana göre İsrailoğulları'ndan ve zenginliği sebebiyle şımaran birisidir. Serveti "Biz ona, anahtarlarını (bile taşımanın) güçlü bir topluluğa ağır geleceği hazineler verdik." şeklinde tanımlanır. Serveti için "Bunlar bana bendeki bilgi ve beceriden dolayı verilmiştir," der. Mûsâ'nın mucizelerine inanmaz, onu yalancılıkla ve sihirbazlıkla suçlar.[196] Bunun sonucunda da Allah tarafından helak edilir.[197] Bu kişinin kimliği de merak konusudur.

Tevrat'a (sayılar 16. bölüm) göre Korah, Dathan ve Abiram (Aviram) adında, beraberlerinde topluluk tarafından seçilen 250 kişi ile birlikte Musa ile tartışıp, Musa ve Harun'u ileri gitmekle suçlarlar. Bu kişiler yandaşları birlikte Rab (Yahudi kültüründe Yahova için kullanılan ikame sözcük, Kral, efendi) tarafından diri diri ölüler diyarına yollanırlar. Tanrının öfkesi dinmez ve bu sefer bu kişilerin ölümlerini sorgulayan halka öldürücü hastalık (veba salgını) gönderilir.[198] Ancak Tevratta Onların zenginliği ile ilgili bir ifade yer almaz.

Karun ismiyle anılan Lidya kralı Krezüs'ün zenginliği mitolojilere konu olmuştur. Krezüs mitolojiye göre her tuttuğunun altın olması için ilâhlara yalvarır; bu dileği kabul edilince mutluluğa erişeceğini sanır. Ancak antik çağın en zengini olduğu halde mutluluğu bir türlü bulamayan kral acı içinde kıvranarak ölür.[199] Anadoludaki en eski Yahudi yerleşimlerinin Lidya topraklarında bulunması[200][201] sebebiyle hikâyenin Yahudiler vasıtasıyla zaman, mekan gibi niteliklerinin değiştirilerek Ortadoğu halkları arasında yayılması olasıdır.[202]

Orta Doğu halkları arasında Karun kadar malı var gibi deyimlerle adı anılan Lidya kralı Kârûn, Louvre Müzesi. Kur'an'da ise O, zenginliği ile şımaran, Musa'nın kavminden bir adamdır. (Tefsircilere göre amcasının veya teyzesinin oğlu.[203]) (Kasas 76-82)

Karun hikâyesinin, efsaneler ve halk edebiyatı gibi Kur'andaki Karun hikâyesinin kaynağı olması da göz ardı edilemeyecek bir olasılıktır. Krezus ile Kârûn arasında yaşadıkları yerlerin farklılığı yanında ve efsanevi zenginlikleri dışında hiçbir benzerlik olmaması Kur'an hikâyesinin kaynağı olarak bazı yorumcuları Tevrat anlatısında Musa ile tartışan Korah isimli kişiye yönlendirmektedir. Bu kişinin zenginliği veya geride bıraktığı arkeolojik miras hakkında herhangi bir kayıt bulunmuyor. Ayrıca Korah anlatısı çölde, çadırların kurulduğu bir mola esnasında bir topluluk ile, Karun hikâyesi ise bir kişi ve O'nun zenginlikleri (bahçe, malikane, hazineler) ile ilgilidir. Tevrat O topluluğun diri diri ölüler diyarına gönderildiklerinden ve geride kalanların da salgın hastalık (veba) ile cezalandırılmalarından bahsetmektedir.

Birçok inançta Evren yeryüzü ve gökyüzü (7 kat gök) olarak iki bölümden oluşur. Buna göre iyi ruhlar ölümden sonra gökyüzüne, cennete yükselirken, kötü ruhlar yerin altına iner, cehennemde azap çekerler. Gök Tanrı inancından Hristiyanlığa, Zerdüştlükten Yahudiliğe, Mazdeizmden İslamiyete kadar birçok inanç göğü kutsal kabul etmiş ve Göğü Tanrı'ya mekân olarak seçmişler, ölüm sonrası ruhlarının gökyüzüne yükseldiğine ve orada sonsuz yaşama ulaştığına inanmışlardır. Kur'an'da İsra ve Necm surelerinde kullanılan İsra (gece yolculuğu) Mescid-i Haram, Mescid-i Aksa, sidret'ül münteha, kab-ı kavseyn kadar yaklaşma gibi birkaç deyim ve cümlecik üzerinden değişik rivayetlerle desteklenerek senaryolaştırılan Miraç hikâyesi bu inanç ve hikâyelerin İslami yansımalarından biri olarak görülür. İslam kültüründeki miraçnameler ile özellikle Ardavirafname arasında birçok paralellikler göze çarpar.[205]

Ardavirâf, ömrü boyunca günah işlemediği için din adamlarından oluşan bir kurul tarafından Ahura Mazda ile görüşmeye gönderilir. Meng isminde bir içecekten üç kadeh içtikten sonra uykuya dalar. Yedi gün boyunca Kutsal Surûş ve tanrı Azer'in eşliğinde Çinvat Köprüsü'nden geçer, cenneti ve sonra sırasıyla araf ve cehennemi gezer. Burada iyilerin cennetteki, günahı ve sevabı eşit olanların araftaki ve günahkârların cehennemdeki durumu hakkında bilgiler edinir ve döner.[205]

Sanat eserlerinde kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel İslam kültürü şiir, resim, heykel tiyatro gibi sanat eserlerine karşı olumsuzdur. Kur'an'ın bazı sureleri şiirsel ya da tiyatral anlatım dilini kullanmasına karşın Kur'an'da şairler yerilir. (Şuara; 224) Buna karşılık hiçbir zaman içerisinde resimler yer almamış olan Kur’ân, hat san'atının gelişmesine sebep olmuştur.[1]

• 

  Âyet en-Nûr ya da Işık Âyeti (24:35), tipik cam bir cami lambası üzerinde Hat yazısı

Metin ve düzenlemeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur’ân 114 sure'den oluşur. Sureler genellikle içerdiği konulardan birine verilen isimlerle anılırlar. Sureler kronolojik bir sırada düzenlenmemiştir.[206] Kur’ân'da 86’sı Mekke dönemi, 28'i ise Medine dönemi olmak üzere 114 sure bulunur. Her bir sure “ayet” adı verilen bölümlerden oluşur. Ayetlerin uzunluğu bir kelime ile bir sayfa arasında değişir. Kur’ân'ı oluşturan 30 eşit parçadan her birine cüz denir.

Kur’ân'ın yazımında noktalama işaretleri bulunmadığı için bazı ayetlerin nereden başlayıp nerede bittiği gibi konular kesin değildir. Bazı âlimler, bir kısım uzun cümleleri iki-üç ayet saymışken, bazısı tek ayet kabul etmiştir. Yine Şafiî âlimleri besmeleyi başında zikredilen sure ile bir bütün olarak saydıkları hâlde, Hanefi âlimleri besmeleyi ayrı bir ayet olarak saymışlardır. Sure başlarındaki “Ya Sin, Ha mim” gibi "Hurûf-u Mûkattâ'at" için de benzer durum geçerlidir. Buna göre, Kur’ân, surelerin başındaki besmeleleri ayrı bir ayet saymama kaydı ile 6236 ayetten oluşur.

Ayetlerin sayısını İbn-i Abbas 6616, Nafi 6217, Şeybe 6214, Mısır âlimleri 6226 olarak ifade etmişlerdir. Said Nursi, Zemahşeri gibi bazı din adamları ise rakamları yuvarlayıp 6666 sayısını vermişlerdir.[207]

İçeriği ve yorumlanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an içeriğinin Arapça bilmeyenler için anlaşılmasında en büyük zorluklardan birisi Kur'an'ın katkısız ve yorumsuz tercümesinin yapılmaması, bunun yanında her dönem sayıları hesaplanamayacak kadar çok meal ve tefsirlerinin yapılması, bu meal ve tefsirlerin tamamen yapan kişilerin eğitim, bilgi, bölge, mezhep, meşrep gibi öznel durumları ile ilgili yansıtmalar ve çarpıtmalar[209][210][211][212] içermesi, okuyucunun gerçek içeriğe ulaşamaması ve ciltler dolusu tefsirlerin ayrıntılarında boğulması sorunudur. Kur'an tefsir ve meallerindeki çarpıtmalar Kur'an metninde yer alan, yazarına göre daha çok Allah'a izafe edilemeyecek eylem, isim ve sıfatlar konusunda yapılmaktadır.[213]

Bazı araştırmacıların ulaştığı sonuçlar doğruysa Kur'an içeriğinde yer alan kelimelere rivayetlere dayanan geleneksel olarak yüklenen karşılıkların da yeniden anlamlandırılması gerekecektir. Bu kapsamda örneğin Tebbet suresindeki "Ebu Leheb ve eşi" rivayetlerde geçtiği gibi Muhammed'in O'na kötülük yapan amcası ve eşinin değil, ateşperest İran şahı "II. Hüsrev ve eşi Şirin'in sembolik anlatımıydı.[214] Kureyş ise Muhammedin mensubu olduğu kabilenin değil, Yine İranda Ahameniş İmparatorluğunu kurarak Yahudileri Babil sürgününden kurtaran ve Yahudiler arasında büyük bir saygınlıkla anılan (İbranice telaffuzu Quraish) Büyük Kiros'un adı idi.[215][216]

Kur'an'da Tanrı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an'ın ana teması monoteizmdir. Tanrı yaşayan, ebedi, her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten olarak tasvir edilir. (bkz. örneğin, Kur'an 2:20, 2:29, 2:255). Tanrı'nın her şeye kadirliği, her şeyden önce yaratma gücünde ortaya çıkar. O, göklerin, yerin ve her şeyin yaratıcısıdır. (bkz. örneğin Kur'an 13:16, 2:253, 50:38, vb.).

Reza Abbasi Müzesi'nde 12.yüzyıldan kalma bir Kur'an el yazması.

Kur'an, Tanrının varlığını kanıtlamak için çeşitli ayetlerde kozmolojik argümanlar kullanır. Evren yaratılmıştır ve bir yaratıcıya ihtiyaç duyar ve var olan her şeyin varlığı için yeterli bir nedeni olmalıdır. Ayrıca, kainatın tasarımına sıklıkla bir tefekkür noktası olarak atıfta bulunulur: "Gökleri yedi tabaka halinde yaratan O'dur. Rahman'ın yaratmasında bir düzensizlik göremezsin. Bak bakalım, işleyiş yasalarında bir uygunsuzluk görebilecek misin?"[217][218]

Tanrı hakkında teşbihi antropomorfik bir dil kullanılıp kullanılamayacağı Yahudi, Hristiyan ve İslam düşünce tarihinde oldukça yoğun tartışmaların konusu olmuştur. İbrahimi dinlerin Kutsal kitaplarında Tanrı’yı teşbih eden, antropomorfik örneklere rastlanabileceği gibi O'nu yaratıklara benzemekten tenzih eden ifadelere de rastlanmaktadır. Genel bir bakışla Kur’an ve Kitâb-ı Mukaddeste tenzihten çok teşbihin var olduğu söylenebilir.[219] Kur'an ve hadislerdeki teşbihi ifadelere sonraki dönem Kelamcılar tarafından mecazi anlamlar yüklenerek Allah'ın benzemezliğine vurgu yapılır ve teşbih veya cisimlendirme küfür veya şirke eşit tutulur.

Kur'an'da Cebrail, Mikail gibi melek isimleri diğer İbrahimi dinlerde olduğu gibi El (ya da İl) ile bağlantılıdırlar. Kur'an'da da geçen ve İslam'da geleneksel olarak dualara başlarken kullanılan Allahumme, İbranice (olasılıkla) Elohim kelimesinin Arapça telaffuzundan ibaret bir kelimeydi. Elohim İbranicede "majesteleri!" ifadesinde olduğu gibi yüceltme amaçlı çoğul ("Tanrılar!" gibi) olarak kullanılmaktaydı.[221][222] Kur'an'da anılan peygamberler ve kutsal kitaplar sıklıkla YHVH'ye referans vermelerine rağmen[223][224][225][226] Kur'an'da Yahve / Yahova ismi kullanılmaz. Ancak Yahudilikte Yahve yerine kullanılan isimlerden olan Rab (efendi, ağa) kelimesi de Kur'an'da sıklıkla Allah için kullanılır.[227] Yahve yerine kullanılan kelimelerin 10 emir arasında bulunan "Tanrın Yahve'nin adını boş yere ağzına almayacaksın, Yoksa Yahve bunu cezasız bırakmayacak"[228] ifadesi ile bağlantılı olarak Yahudiler arasında yerleştiği düşünülüyor.[229]

Kur'an'da Allah için en sık kullanılan isim/sıfatlardan bir diğeri de (Arap kökenli olmayan) Rahman'dır.[230][231] Bu sıfat teriminin (Rahmanan/Rahman) bilinen en eski kullanımı Akadca ve Aramice'de Hadad'a adanmış bir yazıtta bulunur.[232]

Medain Salih veya Al-Hicr, Hicaz bölgesi, Kur'an'a özgü bir hikâyede bölge halkı, Salih'i dinlemez, kayadan çıkan deveyle de kıt olan sularını paylaşmak istemeyerek deveyi keserler ve yok edilirler.

Dinler tarihi/ Peygamber kıssaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'anda peygamber olarak ismi sayılan kişilerin belirgin bir özelliği onların çoğunlukla aile olarak peygamberlik yapmaları yanında kavim olarak İsrailoğullarına ait kişiler olmalarıdır. Bu durum İbrahim ailesi, Yakup ailesi ve İmran ailesi ve Davut-Süleyman gibi örneklerde görülebilir.

Tarihsel ve coğrafi bağlam; Kur’ân'da başlıca Allah inancı, tevhid, yaratılış, dünyanın sonu, peygamberlik ve peygamberlerin yanı sıra eski milletlerin hayatlarına ait parçalar Kur'an'ın amaçları doğrultusunda dini ve ahlaki öğütlerle işlenir. Ancak Kur'an'da milat kavramı gibi bir anlayış olmadığı için insanlığın geçmişine ait herhangi bir olay için tarih verilmez.

Kur'an'ın güneş takvimine tamamen yabancı olmasının yanında Kur'an, takvim olarak o güne kadar Araplarda kullanılmakta olan 12'li Ay takvimini (kamerî aylar) esas almış, bazı Arap bölgelerinde kullanılmakta olan ve her yıl mevsimlerin ve ayların çok az bir farkla sabit kalmalarını sağlayan "nesi" uygulamasını "küfürde ileri gitmek" şeklinde bir niteleme ile yasaklamıştır. (Tevbe suresi:36-37) Kur'an'da Nuh'un gemisinin Cudi'ye oturduğu gibi coğrafik anlam ifade eden cümleler de son derece nadirdir. Bununla birlikte hikâyelerin Ortadoğu bölgesinin halkları ile ilgili olduğu ifade edilebilir.

Kur'an'da bir sureye adını veren Yusuf ve Kardeşleri Firavun'un Huzurunda, James Tissot, Mısırlı tarihçi Ahmed Osman'a göre Yuya'nın hikâyesi Tevrat ve Kur'an'a Yusuf olarak geçer.[233]

Kur'an'da Dünya'nın jeolojik tarihi için kullanılan ifadeler gibi beşeri tarihi anlatan ifadeler de Tevrat anlatımlarına paralel ifadeler taşır. Tevrat (Genesis Bölüm 1 ve 2) ta Gök ve yerin yaratılışı 6 günde tamamlanır. 1. gün: ışık, gündüz ve gece 2. gün: kubbe, 3. gün: kuru toprak ve flora, 4. gün: gökcisimleri beliriyor, 5. gün: balıklar ve kuşlar, 6. gün: karada yaşayan hayvanlar ve insanlar. (Kutsal Kitap Kronolojisine göre M.Ö: 4026'da). Bölüm 2'ye göre Tanrı 7. günde dinleniyor. Kur'anda yaratılış için kullanılan ifade ise; “And olsun ki gökleri ve yeri ve ikisinin arasında bulunanları altı günde yarattık ve Biz, bir yorgunluk duymadık” (Kaf: 38.) şeklindedir.

Kitab-ı Mukaddeste yeryüzünün yaratılış hikâyesi ile eşzamanlı olarak anlatılan Adem, Havva, Habil, Kabil gibi birçok isimin antik kültürlerdeki mitolojik semboller ve hikâyelerin yeni bir uyarlaması olduğu üzerinde durulmaktadır.[234][235] Bu hikâyeler Sümer yaratılış hikayelerinden (Adapa) büyük ölçüde esinlenmiş hikâyelerdi.[236][237]

Balıklıgöl, İbrahim ateşe atıldığı anda İbrahim'in tanrısı devreye girer ve ateş suya, odunlar balıklara dönüşür.[238]

Bir Urfa efsanesine göre İbrahim putları parçalar ve Nemrut'la tartışır. Nemrut büyük bir mancınık yaptırır ve ateş yaktırır. İbrahimi bu mancınıkla ateşe atarlar, ancak İbrahimin tanrısı o anda verdiği bir emir ile ateşi suya, yanan odun parçalarını da balıklara çeviriverir.[239][240] Kur'an'da konu ile ilgili ifade: "Ey ateş! 'İbrahim için serinlik ve esenlik ol!' dedik." (el-Enbiyâ 66-70) Ancak kıssa bir halk uydurmasıdır.[241] Konuya bahis mancınıklar(sütun) Urfa kalesinde olup, sütunlardaki kitabe tercüme edildiğinde sütunların milattan sonra 240 yılında Edessa Kralı 9. Manu'ya anıt olarak yapıldığı tespit edilmiştir.[242] Balıklıgöl havuzları ise yarı balık yarı kadın olan tanrıça Atargatis için yapılmış pagan tapınaklardır.[243]

Ana madde : Balıklıgöl

Kur'an'da din ve inanç Orta Doğu merkezli dinler olan, büyük oranda Yahudi- Hristiyan teolojisi ve putatapanlar (müşrikler) üzerinden işlenir. Kur'an'da az miktarda adı geçen diğer dini guruplar sabiiler, mecusiler ve haniflerdir. Yusuf, Kârûn, Hâmân, Zülkarneyn, Ashab-ı kehf, Süleyman ve Yunus hikâyeleri gibi kıssalar Kur’ân'da hacimsel açıdan geniş yer kaplar. Kur'an anlatımının birebir olmasa da Kitab-ı mukaddes ile büyük oranda örtüştüğü hikâyelerin yanında, bu hikâyelerden farklı parçaların, farklı hikâyelerde kullanıldığı anlatımlar da araştırmacıların dikkatlerinden kaçmamıştır. Örneğin; Kur'an anlatımlarında Haman hikâyesinin Babil Kulesi, Ester ve Mısır'dan Çıkış gibi farklı Tevrat hikâyelerinin bir kombinasyonu olduğu ifade edilmektedir.[244] Iraklı alim ve tercüman N.J.Dawood Âl-i İmrân Suresinde İmran-Meryem ilişkisini Yahudi-Hristiyan teolojisinin karmaşık bir aktarımı (zaman ve kişilerin karıştırılmış olduğu) şeklinde değerlendirmiştir.[245]

Kur'anda yüceltilen bir aile olarak İmran ailesi, kendisine 500'ün üzerinde atıf yapılan Musa ve Tevrat hakkında bilinenler ise şöyle özetlenebilir;

Musa hakkındaki bilginin tek kaynağı olan ve Kendisine Tevrat'ın yazdırıldığına inanılan Musa için, Rabbânî Yahudilik Musa'nın MÖ 1391–1271 aralığında yaşadığını, tarihçi Hieronymus MÖ 1592, James Ussher [en] ise MÖ 1571 aralığında yaşadığını iddia etmektedir.[246][a] Modern bilim adamları ise Tevrat'ı genellikle Pers Ahameniş İmparatorluk (MÖ 450-350 ) döneminin bir ürünü olarak görüyorlar[247][248], ancak bazıları onun derlenmesini Helenistik Dönem'e (333-164 M.Ö.) yerleştiriyor.[249] Musa'nın yaşadığına inanılan yıllar ise bundan yaklaşık 1000 yıl eskiye gidiyor. Modern bilimsel fikir birliği, Musa'nın efsanevi bir figür olduğu yönündedir.[250] Musa ile Tevrat'taki Çıkış Kitabı ve Tesniye Kitabı bölümlerinde yaşanan olaylar hakkında Antik Mısır kaynaklarında hiçbir atıf yer almamakta olup, Mısır ve Sina Yarımadası'nda keşfedilmiş arkeolojik deliller, Musa'nın ana figür olduğu hikâyeleri desteklememektedir.[251] Musa ile ilgili ilk yazılı kaynak Babil Sürgünü sırasında üretildiği düşünülen metinlerdir.[252]

İsa ve havariler, Brooklyn Müzesi, Kur'anda İsa, Tanrı ya da oğlu değildir.[253] Ancak bir bakirenin ölüleri bile diriltebilen mucize çocuğudur.[254] Kur'anda sadece O’nun için kullanılan müteşâbih ifadelerle; O Allah'ın sözü ve özü (ruhu)’dür. (Nisa:171) [255]

Kur'anda adı Musa ile birlikte anılan diğer bir figür ise O'nun kardeşi Harundur. Fir'avuna birlikte giderler ve Mısır'dan çıkışta da birliktedirler. Musa dağa YHVH ile konuşmaya gittiğinde halk kendisinden bir ilah yapmasını ister. O'da halktan altınlarını getirmelerini. Altınlar toplandığında Onlara Altından bir buzağı heykeli yapar. Bu Mısırlıların tapınmakta oldukları tanrılardan birinin (Apis) heykelidir. YHVH çok kızar ve Musayı geri gönderir. Musa kardeşine kızar, Yahovanın elleriyle yazıp verdiği taş levhaları ve heykeli parçalar, heykeli toz haline getirerek tozunu suyun üzerine atar, halka O suyu içirir.[256] Kur'anda Tevrat'ın aksine Heykeli Harun değil, Samiri yapar ve bu konuda Harun suçlanmaz.

Ailenin bir diğer üyesi ise Musa ve Harun ikilisinin ablaları ve Tevratta peygamber sayılan Miryam'dır. Kur'anda kendisinden ismiyle ve peygamberlik ünvanı ile bahsedilmez. Ancak bir yerde Meryemden bahsedilirken "Harun'un kızkardeşi" şeklinde bir ifade kullanılır.[257] Bu ifade İslam-Hristiyan diyaloglarında polemik konusu ifadelerden birisidir.

Kur’anda İsa kendisine erkek dokunmamış bir bakirenin mucize çocuğudur. Ölüleri bile diriltebilir.[254][258] Hristiyan teolojisinden önemli bir fark olarak O tanrı veya tanrının çocuğu değil, Muhammed’i müjdeleyen bir peygamberidir. Ama yine de O’nun için özel bir dil kullanılır; O tanrının sözü ve özü (ruhu)’dür. (Nisa:171)[259] Bebekliğinden itibaren olağanüstü mucizeler ve harikalar gösteren[254][258] İsa'nın hikâyesine Al-i İmran ve Meryem surelerinde ayrıntılı olarak yer verilir. Bu hikâyelerin Apokrif bebeklik incilleri ile paralellikler taşıdığı biliniyor.

Yunus kitabının kurgu olup olmadığına dair farklı görüşler bulunmaktadır. Yunus'tan tarihsel bir peygamber olarak Krallar kitabında bahsedilir.[260][261] Tevrat bilginlerinin çoğu hikâyenin ilk kez anlatıldığı Yunus kitabının içeriğini gerçek dışı parodi veya satirik bir anlatı olarak değerlendirir.[262][263][264][265][266][267] Eğer bu doğruysa Yunus hikâyesi O'nun satirik doğasını anlamayan bilgeler tarafından İbrani Kutsal Kitabı'na sokulmuş olmalıydı.[268][266][267] Mitoloji araştırmalarına göre Yunus hikâyesi Sümer mitolojisinde insan balık kombinasyonu olan yarı tanrı Oannnes'den ilham alan bir Tevrat hikâyesiydi.[269][270] Buna göre Oannes kültü iki farklı isimle, Jonah ve John olarak Tevrat hikâyelerine aktarılmıştı. Bahsedilen isimlerin Kur’andaki karşılığı Yunus ve Yahyadır. Kur’anda mukatta harfleri arasında geçen ve anlamı bilinmeyen Nun harfi ise Sabienlerde Yahya kültünün sembolüdüydü.[271]

Yunus ve Balık, İslam minyatürü. Yunus kitabına göre Akdeniz'de gemiden atılıp balık tarafından yutulan ve günlerce orada kalan Yunus Dicle'nin kenarında, Ninova'da karaya fırlatılır. Hristiyanlıkta ders amaçlı (Midraş) kullanılan efsane Kur'an'da da kendine yer bulur.

Birçok dini-felsefi öğretiyi etkilemiş olan Mısır bilgelik tanrısı Thoth Yunanlara Hermes, İslam'a ise İdris olarak girer.[272] İdrisle ilişkilendirilen diğer bir karakter ise Enoch (Hanok)tur.[273]

Kur'an hikâyelerinin gerçekliği İslam dünyasında da tartışılır ve bu konuda teoriler üretilir.[274] Ezher Üniversitesi'nde gerçekleştirilen tez çalışmasında (1950) Muhammed Ahmed Halefullah bu kıssaları masal olarak nitelendirmekten çekinmemiştir.[275]

Sosyal konular-etik değerler[değiştir | kaynağı değiştir]

KKTC Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde yapılan bir çalışmada Kur'an'ın ortaya koyduğu vergilerinin İslam öncesi Güney, Kuzey ve Hicaz Araplarında hatta daha eski toplumlarda yer alan vergi düzenlemelerinin aynısı olduğu sonucuna varılmıştır.[276] Sütçü İmam Üniversitesi, Temel İslam Bilimleri bölümünde yapılan bir araştırmada Kur'an'a dayalı hukuk ve ibadetler "Bizim üzerinde durduğumuz, Kur'an'ın da işaret ettiği İslam öncesi Arap folklorundaki mitolojik unsur ve menkıbeleri Kur'an'ın yok saymadığıdır. Kur'an'da emredilen ibadetlerin bir kısmı zaten Arapların yaşamında kültürlerinde, örf ve adetlerinde, bir kısmı da Tevrat'ta bulunuyordu. Örneğin namaz, oruç, hac, zekat... gibi. Burada Kur'an'daki hukuk sistemi Arapların geleneksel hukuk sistemiyle Tevrat'ın bir karışımıdır dersek abartmış olmayız. Araplarda kısas, diyet, hırsızın elinin kesilmesi cezaları olduğu gibi örtünme de köklü bir gelenek hâlinde idi. Yahudilikte de kısas bulunduğu gibi faiz de yasaklanmıştı. Bazı durumlarda zina eden kadın ve erkek taşlanarak öldürülürdü." sözleriyle anlatılmaktadır.[277]

Kraliçe Belkıs'ın Kral Süleyman'ı ziyareti. Edward Poynter, 1890. Tevrat anlatımında yedi yüz karısı ve üç yüz cariyesinin yaşlılığında yoldan çıkartıp putlara taptırdığı Süleyman,[278][279] Kur'an'a insanlara, cinlere ve doğaya hükmeden bir peygamber kral olarak girer.

Kurban kesme ve erkek sünneti: Günümüz Yahudi ve Müslüman topluluklarında kurban ve erkek çocukların sünnet edilmesi geleneklerine kaynaklık eden anlatılar İbrahim ile bağlantılıdır. Antik İsrail toplumunda Tanrı Molek'e kız ve erkek çocukların yakılarak kurban edildiği bilinmektedir.(Yeremya 32:30-35)[280](Bakınız: cehennem ve insan kurbanı) İbrahim'in rüyasında oğlunu kurban ettiğini görmesi bu uygulamanın Yahudilerde de var olduğunun işareti sayılmaktadır. Zamanla insan kurbanı terk edilmiş, vücudun tamamını kurban etmek yerine onu simgeleyen bir parça (sünnet derisi) kesilmeye başlanmıştır.[281][282]

Sami Ezzib İbrahim ile ilgili kurban anlatısının Yahudi din adamlarının bir kurgusu olduğunu, bununla İbranilerin Tanrı'ya erkek çocuklarını kurban verme geleneğinin kaldırılarak yerine hayvan kurbanının getirilmesinin amaçlandığını, ancak erkek çocukların kurban verme anlayışından tamamen kurtulamadığını, bunun yerine onların erkeklik organlarını kaplayan derinin kesilmesinin gelenek haline getirildiğini ifade eder. Ve şöyle der: "90 yaşını aşan büyük babanız bir gün sizi dağa götürüp Tanrı'nın rüyasında emrettiğini söyleyerek kesmeye kalksa, sonra da vazgeçip bir koç kesse, bir başka gün kendisinin cinsel organını kesse ne düşünürdünüz?

Kur'an'da İbrahim'in Oğlunu kurban sunma hikâyesi de kendine yer bulmuştur. (Saffat:100-109)

Etik: Kur'an'a dayanan uygulamaların etik sonuçları da günümüz yaklaşımları açısından problemlidir. Örneğin tıbbi bir gerekçe olmadan küçüğün bedenine yapılan cerrahi müdahele (sünnet) bu kapsamda sorgulanmıştır.[283]

Kısasta (kadına, kadın, köleye köle, hür için hür gibi) sosyal denklik şartı (Bakara 178), sosyal olarak alt sınıfta bulunanların üst sınıftan birini öldürmelerinde kısasın uygulanacağı, üst sınıftan birinin alt sınıftan birini öldürmesi durumunda kısas uygulanamayacağı, ancak diyet ödenebileceği anlamına gelmektedir.

Savaş esirlerine yapılacak köleleştirme ve buna dayalı cinsel ve diğer maddi fiiller günümüzde savaş suçları kapsamında ele alınan eylemler arasında bulunuyor.

"İnsan öldürmenin kötülüğü ile ilgili Kuran ifadeleri (Maide 32), Mişna (Sanhedrin, 4: 5) ifadeleri ile birebir aynıdır; Kim yeryüzünde birini öldürürse bütün insanları öldürmüş gibi olur ve kim birini kurtarırsa bütün insanları kurtarmış gibi olur."

Eskatoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an'da Kıyamet sahnesi aynı zamanda Kur'an'ın evren modelinin de bir yansımasıdır. Kıyamet vakti geldiğinde yıldızlar yeryüzüne dökülür, hamileler düşük yapar ve insanlar korkuyla sağa sola kaçışmaya devam eder. Sonra bir meydan kurulur. (Kalem 42)

Amel defterleri dağıtılır. Dünya hayatı ile ilgili tartılar yapılarak iyiler ve kötüler ayrılır. İyiler Sırat üzerinden geçerek cennete gidecekler, kötüler ise aşağıdaki cehenneme döküleceklerdir.

Pierre Mortier, tarafından M. Pierre Daniel Huet tarafından Kutsal tarihin anlaşılması için yapılan açıklamalara dayanılarak yapılan göksel cennetin haritası, 1700

Kur'an'da sıklıkla tekrarlanan bir ifade ile (Tevbe 72; Ra'd 23; Kehf 31; Meryem 61; Fâtır 32; Sâd 50; Mü'min 8; Saf 12). inananlara ADN cenneti vadedilir. ADN (Tevratta Aden Bahçesi) kelimesinin Babil dilinde Edinnu'dan türediği düşünülüyor.[284] Eden'in Tevrattaki anlatımı bu yerin büyük olasılıkla Fırat ve Dicle nehirlerinin birleşerek tekrar kollara ayrıldığı ve Fars Körfezine döküldüğü bölgeyi işaret etmektedir.[285]

Kur'an'da cennet için kullanılan bir diğer kelime ise Firdevs ise farādīs'ten geri-türetilmiş yapay bir tekil addır. Eski Farsça paridēz "avlu, etrafı çevrili bahçe", Eski Yunanca parádeisos Pers krallarının bahçeleri, Kutsal Kitap'ta ise cennet bahçesi anlamlarına geliyor.[286]

Muhammed'in Ahiret gezisi; Antik İsrail’de yaratılan dehşet ve korku unsurları (Ge–Ben Hinnom da, Molek'e yakılarak Kurban sunulan çocuklar (Yeremya 32:35). Molek, Kur’anın Cehennem’inde Malik'e dönüşür [287] (Minyatür, 15. yüzyıl)

Cehennem: Eski Ahit'te Kudüs'te Hinnom'un Oğlunun vadisi (Gehinnom veya Gei-ben-Hinnom) çocuk kurbanlarının yakılarak Molek'e sunulduğu lanetli bir vadiydi. (Yeremya 32-35) İncillerde İsa oradan "kurtçukların ölmediği ve ateşin sönmediği yer" olarak bahsetti. (Markos 9:48) 2. yüzyılda yazılan Ezra'nın apokrif kitabında Gehinnom aşkın (transendental, manevi) cezalandırma yeri olarak ortaya çıktı. 500'lerde yazılan Babil Talmudunda bu değişim tamamlandı.[288] Ebedi ceza yeri olarak Cehennem aforizması Kur'an'da da sıklıkla kullanılır. (43:77)

Kur'an anlatılarının 1/3'ünü eskatoloji ile anlatılardır.[289] Ancak Kur'an'da yer alan bilgilerin büyük ve ayrıntılı bilgiler olduğu söylenemez. Örneğin Kevser'in Kur'an'da sadece adı geçer. Araf ve Sırat'tan ise hiç bahsedilmez. Yine de bir İslam vaizi "sırat" sözcüğünü kullanıyorsa, cehennem üzerinde inananların geçmesi için kurulmuş olan bir köprüyü anlatıyordur. Bu kavramların bir kısmı İslam dışı kaynaklardan gelen bilgilerle Muhammed'den yüzyıllar sonra içeriği doldurulan kavramlardır. Muhammed'in Miraç hikâyesinde cennet ve cehennemi ziyaret serüveni, Kevser ve sırat'ın zerdüştilikten aktarılan bilgiler olduğuna dair görüşler bulunmaktadır.[205] Kur'an'daki anlatıların çoğu, ayrıntılardan ziyade olayların ahlaki veya manevi önemine odaklanma eğilimindedir.[290]

Bilimlerle ilgisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an'ın incelenmesinde bir diğer araştırma sahası, Kur'an anlatımlarında geçen tarihsel kişilikler, savaşlar, toplumlar, bunların yaşadığı yerlerin isimleri ve yaşamları ve onlardan geride kalanlar ile ilgili olarak geleneksel islam kaynaklarının dışında Bizans, İran, Mısır ve İbrani dönem tarihçilerinin, diğer dini ve din dışı kaynakların araştırılması, elde edilen bilgilerin arkeolojik veriler ışığında yorumlanması, böylece tarihsel olaylar ile bunlara eklemlenen ve zaman içerisinde efsaneleşen anlatımların birbirinden ayrılması çalışmalarıdır. Bu şekilde erken islam tarihine ait, günümüzde de birçok toplumsal şekillenmelerin kaynağı olmaya devam eden anlatıların gerçek yüzü ortaya konabilecek, bunların çözümlenmesiyle geçmişten beslenen birçok çatışmanın, toplumsal bölünme ve düşmanlıkların önüne geçilebilecektir.

Kur'an'ın akıl ve bilime dayalı anlaşılması ve yorumlanması gerektiğine dair yaklaşımlar İslam tarihinde zaman zaman ileri sürülmüş ve dışsal görünüm olarak akıl ve bilimle çelişen ayetler tevil edilme yoluna gidilmiştir. Bu yaklaşıma karşı çıkan tefsirciler de bilimin değişken karakterini ileri sürmüşler, ayetlerin dil açıdan bahsedilen anlamları içermesinin mümkün olmadığını ifade etmişlerdir.[291]

Kur'an'ın Evren modeli (Kozmoloji)[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanın basit gözlem yeteneği ile oluşturduğu ve varlığına inandığı ilk evren modellerinde Evren yer ve gök olmak üzere iki parçadan oluşurdu. O günün büyüklük algısına göre sonsuz denebilecek kadar geniş ve düz bir Dünya ve O'nun üzerinde, katmanları olan, dünya ile eşit genişlikte bir gökyüzü. Ancak bu gökyüzünün her katında değişik mitolojik veya yarı mitolojik özellikler yüklenen göksel varlıkların yaşadığı değişik katmanları olmalıydı.

7 gök kavramına çıplak gözle görülen 5 adet gezegene Güneş ve Ay'ın eklenmesi ile ulaşılır.[292] İnanca göre bunların her birisi ayrı bir felekte ya da gök katında yüzmekteydi. Ancak birçok inanç sisteminin de temelini oluşturan denge inancı gereği yer ve gök arasında da bir denge olmalı ve Yerin de bir o kadar katmanları olmalıydı. (Yedi yer kavramı-Talak; 12)

Batlamyus'un güneş sistemine dair anlayışını gösteren tarihi bir çizim.

Kur'an ayetlerinin lafzi ve zahiri anlamlarına göre Dünya Allah tarafından dümdüz yaratılmış[293] ve Evren'in de Dünya merkezli (yer üstü evren modeli) olarak tanımlandığı düşünülmektedir.[294] Kur'an ayetlerinde yeryüzü insanlar için dümdüz bir döşek hâline getirilmiş (Naziat Suresi 30), gökler (evren, sema) Dünya üzerinde 7 kat olarak düzenlenmiş, yıldızlar gök lambaları olarak Dünya üzerine (Mülk Suresi: 5) yerleştirilmişlerdir.[295][296] Kur'an anlatımında Allah Gökte Arş üzerinde oturarak Yaratılış Kitabında da ifade edildiği gibi 6 günde yarattığı Yer ve Gök'ten ibaret olan evreni idare eder. Bu evren içerisinde melekler, ifritler, cinler, şeytanlar gibi mitolojik yaratıklar bulunur. Yıldızlar (s:Mülk Suresi: 5) zaman zaman haber çalmak için göğe yükselen şeytanları kovmak için fırlatılan taşlar olarak kullanılır.

(Ayrıca bakın:Düz Dünya)

Edebi eser olarak özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an'da kullanılan dilin başlangıçta saf Arapça olmadığı ve Kur'an'ın yazım dönemi itibarıyla sadece Petra bölgesinde kullanılan bir Arap dil yapısının Kur'an'da kullanıldığı görülmektedir.[299] Kur'an dili ve Muhammed'in orijini açısından İbni Abbas Kureyş'in bir Nebati bir kabile olduğu ifadesi de kayda değerdir.[300]

Anlatım yer yer şiir, yer yer düz anlatım özellikleri göstermektedir. Kur’ân anlatımı başı, sonu ortası olan düz bir anlatım değil, konu ve hikâyelerin parça parça bölündüğü, yer yer tekrarlandığı, başa dönüldüğü veya ortadan alındığı ağ şeklinde bir örgüye sahiptir.[301] Müslümanlar Kur’ân'ın içerik ve anlatımının eşsiz ve taklit edilemez edebi bir mucize olduğuna inanmakla birlikte Kurʼân'da içerik dışında üslup, anlatım tarzı ve gramer hatalarına işaret eden araştırmalar da bulunmaktadır.[302][303] İbrani ansiklopedisinde Kur’ân'ın, Allah hakkında söylenen bir cümlenin hemen ardından Allah'ın konuşmacı olduğu başka bir cümlenin gelmesi (Sure Nahl; 81, Neml; 61, Lokman; 9 ve Münafikun; 10 gibi örnekler), kafiye ihtiyaçlarından kaynaklanan kelimeler kullanılması (Hakka; 31, Müddessir; 3), aynı nedenle nadir kelimelerin ve yeni formların kullanımı (Meryem; 8, 9, 11, 16. ayetler) gibi dil özelliklerine dikkat çekilmiştir.[304]

Hitabet tarzı[değiştir | kaynağı değiştir]

Marib barajının kalıntıları

Yemen, yıllık olarak kısa süren muson yağmurlarıyla beslenen bir bölgeydi ve bu yağmurlardan faydalanmak üzere o günlerin teknolojisiyle birçok baraj inşa edildi. Bu barajlar ilkel mühendislik ürünleri olup muhtemelen eskime, bakımsızlık veya savaşların yol açtığı hasarlar nedeniyle hasar görmüş ve bunlardan birisi olan Marib (Arim) barajı yıkılmış ve bu çöküş bazı efsanelerin üretilmesine neden olmuştur.

Kuran'da bu konuda tercih edilen ifade şekli şöyledir: "Sebe'nin memleketlerinde bir ayet vardı: Sağda ve solda iki bahçe. Güzel bir yer ve bağışlayan bir Rab, O'na şükredin! Ama yüz çevirdiler, biz de üzerlerine Arim selini gönderdik.(Sebe:15-16)

Kur’ân'da muallakat şairlerinden İmruʾu’l-Kays'ın şiirinde de kullanılan[305][306] "Kıyamet yaklaştı ve ay yarıldı" ifadesi ve bağlantılı rivayetler Muhammed'in bir işaretiyle ayın gökyüzünde ikiye ayrılıp tekrar birleşerek en büyük mucizelerinden birisini gösterdiği inancının müslümanlar arasında yerleşmesine yol açmıştır.[307] Kur’ân'ın edebi üstünlüğüne de örnek gösterilen şiirsel ifadeler aynı zamanda bu ifadelerin kaynağı açısından da tartışmalara yol açmıştır.[305]

• İcazül Kur’ân, Kur’ân'ın dil, anlatım gibi estetik yapısını ilgilendiren konuları araştırır, mucize oluş iddialarını ve bunun dayanaklarını inceler.[164] Mûkattâ'at: Kur’ân'da bazı surelerin başında bulunan, ana metinden ayrı yazılan sessiz harf gruplarına mûkattâ'at harfleri denir. Bu harflerin ayet olup olmadığı, surelerin başına ne zaman konulduğu, ne anlama geldiği ve barındırdığı gizemler uzun tartışmalara konu olmuştur.

Kur'an'ı anlama çabaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an'da derin bilgi birikimi ve zorlu çabalarla bile anlaşılması zor olan ifadeler bulunabilmekte, bu ifadeler tefsir kitaplarında uzun rivayet ve yorumlara konu olmaktadır. Bunlardan birisi de “O hem iki doğunun, hem iki batının Rabbidir.” (Rahman, 55/17) ayetindeki iki doğu ve iki batı ifadesidir.

Günümüzde Kur'anı anlamak için sıklıkla mealler'e başvurulur. Ancak meal, yazarın kastettiği düşünülen anlam üzerinden yapılan bir çeviri işlemidir ve anlam çeviri yapanın bilgi birikimi veya tercihleri ile de ilgilidir. Mealen sözü dini kullanımda "yani demek istiyor ki..." gibi bir anlama gelir ve asli metne mutlak sadakati dışlayan bir çalışmadır. Dini literatürde, hadis ve Kur'an tercümelerinde sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Dini literatür zaman içinde gelişir, değişir ve kullanılan kelimeler yeni anlamlar kazanarak toplumsal belleğe yerleşir.[310] Bunun değişik örneklerinden birisi de "İyiliği emretmek ve kötülükten menetmek" olarak çevirilen doktrinel ifadedir. Aslında bu ayetler etimolojik ve literal çevrim yapıldığında yaygın çevirinin aksine "iyiliği emretmek ve kötülükten sakındırma" anlamlarına gelmez. Maruf bilinen, aşina olunan anlamındadır [311] ve olası kullanım amacı aynı kökten gelen örf'ü ifade etmek, münker ise tekil anlamındaki nekr, nekre (beklenmedik, belirsiz, tuhaf [312]) kelimelerinden türetilmiş ve olasılıkla günümüzde bid'at (gelenekte olmayan, yeni icatlar, dini ifade olarak sünnette yer almayan dini uygulamalar) olarak ifade edilenin aynısıdır.

Kur'anı anlama veya anlam geliştirme (fıkıh-istinbat) çerçevesinde oluşturulan din bilimleri

• Tefsir ve Meâl: Tefsir Kur'an bilimlerini kullanarak Kur'an ayetlerini anlama ve yorumlama faaliyetlerine verilen isimdir. Rivayet tefsiri ve dirayet tefsiri olarak iki kola ayrılır. Rivayet tefsirinde peygamber, sahabi ve diğerlerinin sözleri kullanılırken dirayet yahut rey tefsirleri dil, akıl, mantık ve felsefe gibi geleneksel ilimler çerçevesinde yapılan yorumlarla oluşturulur. Ayrıca bazı Kur'an ayetlerine yüklenen batıni anlamlar üzerinden yapılan işari tefsirler mevcuttur. Geleneksel yaklaşımda Kur'an'ın tercümesi yapılmaz. Buna karşılık Arapça bilmeyenlere, mealcinin genellikle parantez kullanarak yaptığı yorumlu katkılarını da içeren mealler sunulur. "Meâl"; "meydana gelen netice", "mana", "anlam", "sonuç" anlamlarına gelir.
• Kelâm: Allah'ın sıfatları, Arş üzerinde oturması gibi Kur'an ve hadislerden kaynaklanan inanç sorunlarını irdeleyen ve bu çerçevede oluşturulan felsefi kuram ve teorilerle ilgilenen ilim dalıdır.

Kûfi tarzında yedinci yüzyıla ait bir Kur’ân

• Fıkıh/İstinbat: Kur’ân ayetleri dilbilgisi, sebeb-i nüzul ile ilgili rivayetler vb. açısından irdelenerek örneğin bir emir cümlesi usuli fıkıh denilen kurallar çerçevesinde yorumlanır, genel ve özel hükümler çıkarılır (İstinbat). Fakihler bu şekilde İbâdetlerin şekli, miktarı gibi konular yanında, bunların yapılmaması veya din tarafından belirlenen diğer suç konuları ile ilgili şeriat hükümlerini belirler.
• Kıraat: Yazım dönemindeki Arap dil yapısı, alfabe ve işaretleme yetersizlikleri, Kur'an metninin farklı okuyuş şekillerinin ortaya çıkmasına uygun niteliktedir. Okuma ve metin üzerinde farklı rivayetler İslam toplumunda farklı okumaların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kıraat mezhepleri, ayetlerin farklı okunuş şekillerini ve bu okumaların ifade ettiği farklı anlamlarla ilgilidir. Örneğin maide suresi:6. ayetindeki farklı okumalar abdest alma şekillerinde mezhepsel farkların kaynaklarından birisidir. Kur’ân'ı yazım, dil, anlatım özellikleri, nakil bilgileri, edebiyat usul ve kuralları ve Arap şiveleri açısından inceler.

Tecvid: Harflerin çıkış yeri, sıfatı, uzun veya kısalığı, genişlik veya darlığı, birleştirme ve ayırma, kalın ve ince vurguları gibi Arapçanın Arap veya Kureyş aksanıyla okunması konuları ile ilgilidir.

En eski Kur’anlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Radyokarbon çalışmaları sonucunda %95 doğruluk payı ile 578-669 yılları arasına tarihlenen bilinen en eski Kur'an metinlerinden biri Yemen'de bulunmuş San'a el yazmalarıdır.[313][314] El yazmaları, daha eski ve kısmen silinmiş bir alt katman ile bu katman üzerine daha sonra yazılmış yeni bir katman olmak üzere iki katman ihtiva etmektedir. Eski, aşağı katman silinmiş olmasına rağmen yazıldığı mürekkebin içerdiği metaller yazıyı görünür hâle getirmektedir. Eski metnin üzerine yazılmış yeni katman standart Kur'an'dan çok da farklı olmamakla birlikte, eski katman Osman mus'hafı standart Kur'an'dan ek veya eksik kelimeler, Tâhâ Suresi'ndeki 31. ve 32. ayetlerin sırasının farklı olması ve Tevbe Suresi'nin 85. ayetinin bulunmaması gibi yönlerden farklılıklara sahiptir.[315][316]

Diğer bir Kur'an mus'hafı (MS 9. yüzyıl) Özbekistan'ın Taşkent şehrindeki bir müzede sergilenen Osman Mus'hafıdır. Komünizm döneminde Semerkant'tan zorla alınarak Sankt-Peterburg'da sergilenmiş, sergilenmesi için Başkortostan'a gönderilmiş, 1924 yılında geri verilmiştir. Bazı sayfaları 2000 ve 2003 yılında Christie's Londra ve Sam Fogg koleksiyonunda satılmıştır.[317][318]

Çoğaltılıp çeşitli İslam şehirlerine gönderilen orijinal Osman Mushaflarından biri de Topkapı Müzesi'nde sergilenmektedir. Bunun yanında, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan en eski mus'haflar şunlardır:

• No: 457. Osman'ın imzasını ve Hicri 30 senesini taşıyan mus'haf.
• No: 557. Ali'nin imzasını taşıyan mus'haf.
• No: 458. Ali'nin yazısı olduğu kabul edilen mus'haf.

Kur'an'ın eleştirisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an, birçok yazar tarafından dindar bir kurgu olarak tanımlanmıştır.[320][321][322]

Kur'an'a eleştiriler, metodolojik olarak değişik başlıklar altında yapılmıştır. Bunlar bilimsel-tarihsel hatalar, iç tutarlık, kaynakları, dil (gramer, üslup) hataları vb. başlıklardan oluşur. Kur'an'ı İngilizce, Fransızca ve İtalyancaya tercüme eden Sami Ezzib, Kur'an'daki dil bilgisi hatalarını tespit ederek bulgularını 500 sayfalık Al-Akhta' al-lughawiyyah fi al-Qur'an al-karim: Linguistic Errors in the Holy Koran adlı eserinde yayımladı.[323][324]

Muazzez İlmiye Çığ bir kısmı Kur'an'da da aynen veya değiştirilerek anlatılan kutsal kitap hikâyelerini eski mitolojilerle karşılaştırdığı çalışmalarında bu konuda büyük paralellikler olduğu sonucuna ulaşır. İlmiye Çığ eserinde, Kur'an'da peygamber sayılan Lut'un Tevrat'ta iki kızı ile yatma hikâyesini Kenan baştanrısı El'in kızları olan iki tanrıça yaratıp onlarla yattığı hikâyesinin Tevrat versiyonu olarak değerlendiren görüşlere yer vermektedir.[325]

12. yüzyıldan kalma bir Endülüs Kur’ân'ı.

Bunun yanında, Kur’ân'nın yorumu neticesinde ortaya çıkmış hukuk sistemi şeriatın günümüzdeki değerlere olan uyumluluğu ve Kur’ân'ın sadece ilahi bir vahiy olduğu inancı eleştirilmektedir. Kur'an, eleştirenler tarafından Muhammed'in koyduğu esasların toplu hâlde yer aldığı bir kitap olarak görülmektedir.[326]

Kur'ân'da geçen; evren ve dünyanın yaratılması, insan hayatının kökenleri, biyoloji, doğa bilimleri ve benzeri konular ile ilgili açıklama ve beyanlar bilim insanları tarafından kendi içinde çelişkili olma, bilimsel olmama ve gelişen bilimsel teorilere tezatlık oluşturma gibi nedenlerden ötürü eleştirilmektedir.[327][328][329] Bunun dışında Eski Arapça ve Arap kültürü üzerine uzman pek çok akademisyen Kur'ân'a karşı, açık ve anlaşılır bir kitap olduğunu iddia etmesine rağmen bu özellikleri barındırmaması ve kendini sürekli tekrar eden, anlamsız ve anlaşılmaz kısımlara sahip olması savına dayanaraktan eleştiriler yapmaktadır.[335]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sureler listesi
• Mushaf
• Cüz
• Sure
• Ayet
• Kur'ancılık
• Kur'an'a eleştiriler
• Kur'an ve bilim
• Kur'an mucizeleri
• Gerçek Furkan

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden Kur'an hakkında daha fazla bilgi edinin
	Vikisözlük'te tanımlar
	Commons'ta dosyalar
	Vikisöz'de alıntılar
	Vikikaynak'ta belgeler
	Vikiversite'de eğitim kaynakları

• Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'an-ı Kerim web uygulaması11 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kur'ân-ı Kerim Meâlleri 20 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ Musa'nın doğumunu Augustinus, eseri Tanrı'nın Şehri'nde yorumlamıştır ve o doğduğu zamanki kralların isimlerini kaydetmiştir:

   "Safrus, Asur'un ondördüncü; Ortopolis, Sikyon'un onikinci; Kriasus, Argos'un beşinci kralı olarak hüküm sürdüğünde Musa, Mısır'da doğdu..."

   Orthopolis, MÖ 1596–1533 yılları arasında 63 yıl boyunca 12. Sikyon Kralı olarak hüküm sürdü; Kriasus ise, 1637-1583 arasında 54 yıl boyunca Argos'un 5. Kralı olarak hüküm sürdü.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

1. ^ a b c Nasr, Seyyed Hossein (2007). "Qur'an". Encyclopædia Britannica Online. 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2007.
2. ^ John Burton (1977). The Collection of the Qur'an. Cambridge Üniversitesi. 7 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
3. ^ Jane Dammen McAuliffe (2006). The Cambridge Companion to the Qur'an. Cambridge Üniversitesi. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
4. ^ "Peygamberliğin İspatı". 22 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
5. ^ "En Büyük ve Ebedi Mucize Kur'an'dır". 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
6. ^ Handbook of Islamic Marketing, Page 38, G. Rice - 2011
7. ^ a b Literacy and Development: Ethnographic Perspectives - Page 193, Brian V Street - 2001
8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
9. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2021.
10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2021.
12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2021.
13. ^ Mesela Nöldeke, Kur’an üslubunun Mekkî sûrelerden Medenî sûrelere doğru ilerledikçe kısa ve şiirsel bir üsluptan uzun ayetli nesir üslubuna geçişini esas alır. http://kentarsivi.corum.bel.tr/wp-content/uploads/2018/01/Sempozyum-Kitabison.pdf 8 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2021.
15. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mart 2021.
16. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2021.
17. ^ https://web.archive.org/web/20150403134008/https://www.suleymaniyevakfi.org/kutsanan-gelenek-ve-kuran/kurana-ve-gelenege-gore-dinden-donmenin-cezasi.html
18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2013.
19. ^ Necati Yeniel, Hüseyin Kayapınar, Sünen-i Ebu Davud Terceme ve şerhi c. 2, s. 112
20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2013.
21. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
22. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2021.
23. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
24. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
25. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
26. ^ https://web.archive.org/web/20150402144807/http://www.haberci28.com/tr/yazigor.aspx?yazid=585
27. ^ "Moses's 'Ark of Bulrushes' - Watch Jerusalem". 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
28. ^ "TDK - Kerim". TDK Sözlük, kerim. 5 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008.
29. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013.
30. ^ a b http://www.ilafdergi.hitit.edu.tr/files/14.11.pdf [ölü/kırık bağlantı]
31. ^ "Quran - Compilation" 3 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 12 Ocak 2015
32. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Kasım 2021.
33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.
35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2013.
36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
39. ^ Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’
40. ^ Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7
41. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.
42. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
43. ^ Meccan Trade And The Rise Of Islam, (Princeton, U.S.A: Princeton University Press, 1987
44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
45. ^ Muhammad's home more closely resemble what is now southern Israel than Mecca.Holland, Tom (8 Ocak 2015). "Viewpoint: The roots of the battle for free speech". BBC News Magazine. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2015.
46. ^ kern, soeren (21 Eylül 2012). "Britain: Islam Documentary Cancelled Amid Threats of Physical Violence". Gatestone Institute. 24 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2019.
47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
50. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021.
51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2021.
52. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
53. ^ Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64
54. ^ http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/TEZLER_YOK_GOV_TR/Kabe%20tarihi.pdf[ölü/kırık bağlantı]
55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.
56. ^ a b Lester, Toby (1 Ocak 1999). "What Is the Koran?". The Atlantic. 25 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
57. ^ "İster sözlü ister yazılı olarak nakledilmiş olsun, herhangi bir tarihsel anlatı geleneğinin istikrarı için kronolojinin çok önemli olduğu varsayımına göre, bu durum ikinci yüzyılda siyer çalışmalarının hala bir akışkanlık halinde olduğunun açık bir göstergesi olarak görülebilir.Conrad (June 1987). "Abraha and Muhammad: Some Observations Apropos of Chronology and Literary topoi in the Early Arabic Historical Tradition". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 50 (2): 239. doi:10.1017/S0041977X00049016. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
58. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021.
59. ^ Data on Gibson's biography taken from his Web pages, his book Qur'ānic Geography and the Amazon author information to this book: [1] 21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [2] 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [3] 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., [4] 31 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
60. ^ Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011)
61. ^ ""Muhammed Nerdeydi", 19.org". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.
62. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
63. ^ King, David A. The Petra Fallacy
64. ^ NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009
65. ^ BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009
66. ^ a b S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135
67. ^ a b Hoyland, Robert G. Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam;s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998).
68. ^ a b Hoyland, R. (31 Aralık 2019). Seeing Islam as Others Saw It. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. ISBN 978-1-4632-3960-2.
69. ^ Nicolai Sinai, The Qur’an: A historical-critical introduction (Edinburgh: Edinburgh University Press, 2017) 61.
70. ^ Robert G. Hoyland, "Epigraphy And The Linguistic Background To The Qur'an".
71. ^ Hoyland, "Epigraphy and the Linguistic Background to the Quran", 2008 s.53-56, 61-64
72. ^ "IQSA Zoom Seminar #7 Robert Hoyland, "'Arabi and A'jami in the Qur'an: The Language of Revelation.."". IQSA Online. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.
73. ^ Morris, Ian D. (2018). "Mecca and Macoraba" (PDF). Al-ʿUṣūr Al-Wusṭā. 26: 1-60. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.
74. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
75. ^ Crone, Patricia (1987). Meccan Trade and the Rise of Islam. Princeton University Press. ss. 134-135. ISBN 978-1-59333-102-3.
76. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.
77. ^ Abshire, C.; Gusev, D.; Stafeyev, S.K.; Wang, M. (2020). "Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy's Arabia". International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps. 15 (1): 1-25.
78. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021.
79. ^ "There is no concrete evidence that Ptolemy ever drew his own maps. Instead, he transmitted geographical data in digital form, using a series of numbers and diagrams that allowed later map-makers to adapt it." https://www.historyextra.com/period/ancient-history/ptolemys-maps-the-father-of-modern-geography/ 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
80. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.
81. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.
82. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2022.
83. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2020.
84. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
85. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
86. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
87. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
88. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
89. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
90. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
91. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
92. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
93. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
94. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
95. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
96. ^ https://youtu.be/QyUeQ8jv43k
97. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2020.
98. ^ "Kur'ân ne zaman mushaf haline getirilmiştir?". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
99. ^ "Kur'an'ın ilk yazılmış nüshaları neden ortadan kaldırıldı? Kur'an'ın aslı yakıldı mı?". 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
100. ^ "Kur'an-ı Kerim'in yazılması, toplanması ve kitap haline getirilmesi hakkında detaylı bilgi verir misiniz? Peygamber Efendimiz Kur'an'ı toplama işini hayatında yapamasa bile bunu neden vasiyet etmemiştir? Şu an elimizde bulunan en eski Kur'an hangisidir?". 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
101. ^ “Ana Hatlarıyla Kur’ân-ı Kerîm”, Prof. S. Yıldırım, s. 65
102. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
103. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2020.
104. ^ Michel Cuypers, Geneviève Gobillot, Alınan fikirler, Kuran, Éditions Le Cavalier Bleu, Paris, Ağustos 2007, s. 22
105. ^ al-Bukhari, Muhammad. "Sahih Bukhari, volume 6, book 61, narrations number 509 and 510". 810-870 CE. Sahih-i Buhari. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
106. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2020.
107. ^ Mohamad K. Yusuff, Zayd ibn Thabit and the Glorious Qur'an 26 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
108. ^ The Koran; A Very Short Introduction, Michael Cook. Oxford University Press, ss. 117–124
109. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2012.
110. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 30 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2013.
111. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
112. ^ "Kur'ân'ın Yazılış Tarihi". 27 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2009.
113. ^ Kaya, M. Ali (30 Mart 2011). "Kur'ân'ın Harekelenmesi". fikirbahcesi.org. ss. tefsir dersleri. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2013.
114. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2015.
115. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2013.
116. ^ "Kuran-ı Kerim ve Türkçe Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı". 7 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2007.
117. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2014.
118. ^ Nigosian, S.A. (2004). Islam : its history, teaching and practices ([New ed.]. bas.). Indiana Univ. Press. ss. 65-80. ISBN 0-253-21627-3.
119. ^ Wheeler, Brannon M. (2002). Prophets in the Quran: an introduction to the Quran and Muslim exegesis. Continuum. s. 15. ISBN 978-0-8264-4956-6.
120. ^ "Quran 3:84". 25 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2013.
121. ^ Understanding the Qurán - Page xii, Ahmad Hussein Sakr - 2000
122. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.
123. ^ “En Yüce Tanrı” ifadesi, Kitab-ı Mukaddes’te sıkça yer alır ve Semitik dünyada monarşik olarak düzenlenen politeist yapıda, Tek Tanrı’ya gönderme yapmak için kullanılır. Aynı şey, şu ifade için de geçerlidir: “tanrıların Tanrısı, Yahve”.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/191903
124. ^ https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur'an'daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/link/5e20c19d458515ba208de0a1/download
125. ^ M. F. al-Hamad, J. F. Healey, "Late Antique Near Eastern Context: Some Social and Religious Aspects", Oxford Handbook of Qur’anic Studies, 2020, p. 88-92
126. ^ Nisa Suresi, 25. ayet
127. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 3 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
128. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
129. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
130. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2022.
131. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
132. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021.
133. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
134. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
135. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
136. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
137. ^ a b Gürhan, Nazife. "Kadın bakış açısıyla Kuran'ı Yeniden Okuma Denemesi- Amina Wedud- kuran ve Kadın". e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Sayı 6, Kasım 2011. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2016.
138. ^ Kuran, kadınların erkekler gibi cennete ve cehenneme gideceğini söyler, ancak kadınların ahiretteki kaderi kocalarının kaderine bağlıdır. Roded, “Women and the Qurān”, Encyclopaedia of the Qur'ān, 523–524
139. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; tdv isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
140. ^ "Eğer yetim kızlar hakkında adaletsiz davranmaktan korkarsanız size hoş olan diğer kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikâh edin. Eğer bu şekilde de adalet yapamamaktan endişe ederseniz, o zaman bir tane ile veya sahip olduğunuz (cariye veya cariyeler) ile yetinin. Bu, sizin eğrilip sapmamanıza daha yakındır". (Nisâ;3)
141. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.
142. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2020.
143. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
144. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
145. ^ İran'da 1983'te çıkartılan Ceza Kanunu ile hicap kurallarına aykırı hareket eden kadınlara "74 kırbaç" cezası getirildi. Sanam Vakil: Women and Politics in the Islamic Republic of Iran: Action and Reaction 6 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
146. ^ Father of Kurdish woman killed in Iran says daughter was beaten, Rudaw, 19 September 2022
147. ^ Mahsa Amini’s medical scans show skull fractures caused by ‘severe trauma’: Report, Alarabya News, 2022
148. ^ Iranian Medical Official Says Amini's Death Caused By Head Injury, Rejects Official Version, Radio Free Europe/Radio Liberty, 2022
149. ^ "Mahsa Amini's medical scans show skull fractures caused by 'severe trauma': Report". Al Arabiyya. 19 Eylül 2022.
150. ^ "Mahsa Amini's CT Scan Shows Skull Fractures Caused By Severe Blows". Iran International. 19 Eylül 2022.
151. ^ "The Qur'anic Manuscripts". 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
152. ^ Coughlan, Sean. "'Oldest' Koran fragments found in Birmingham University". BBC.
153. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2020.
154. ^ F. E. Peters (1991), ss. 3–5: "Few have failed to be convinced that … the Quran is … the words of Muhammad, perhaps even dictated by him after their recitation."
155. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Eylül 2020.
156. ^ Kur'an-ı Kerim. 74:30
157. ^ "Appendix 1 of the Authorized English translation of Quran by Rashad Khalifa, Ph.D." 24 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
158. ^ Kur'an-ı Kerim. 9:128-129
159. ^ Kur'an-ı Kerim. 15:9
160. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2021.
161. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2022.
162. ^ Leirvik 2010, pp. 33–34.
163. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.
164. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2012.
165. ^ Explorations in Islamic science Ziauddin Sardar, (1989), retrieved 28 March 2011
166. ^ An illusion of harmony: science and religion in Islam (2007) Taner Edis, retrieved 28 March 2011
167. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.
168. ^ "Isotopes of iron". 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2009.
169. ^ "Kur'ân'ın matematiksel mucizeleri". 30 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2008.
170. ^ "Scientific Miracles". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008.
171. ^ "Mucizeler Kaynağı Kur'ân-ı Kerîm'in Matematiksel Mucizesi". Sorularlaislamiyet.com. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
172. ^ "Kur'ân'ın mucizeleri". Akşam Gazetesi. 27 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2008.
173. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
174. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2013.
175. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2013.
176. ^ Refiye Şenesen; Pagandan Hristiyanlık ve Müslümanlığa Bir İnanç Merkezi: Ashab-ı Kehf ve Günümüzde Tarsus Ashab-ı Kehf'te Hıdırellez Şenlikleri 3 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi; Erişim Tarihi: 25 Aralık 2015
177. ^ Pieter W. van der Horst; "Pious Long-Sleepers in Greek, Jewish, and Christian Antiquity
178. ^ acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/30994/hayreddin_kizil.pdf
179. ^ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/52588
180. ^ "Christoph Luxenberg le röportaj (İngilizce)". 1 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2007.
181. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012.
182. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021.
183. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2021.
184. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2021.
185. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2021.
186. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2021.
187. ^ a b Slackman, Michael (3 April 2007). "Did the Red Sea Part? No Evidence, Archaeologists Say". The New York Times. Retrieved 27 October 2016.
188. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
189. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021.
190. ^ Harbottle, Rod (2005). Kutsal Kitap Yerler Sözlüğü. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020.
191. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021.
192. ^ Sivertsen, Barbara J., 1949- (2009). The parting of the sea : how volcanoes, earthquakes, and plagues shaped the story of Exodus. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-2995-8. OCLC 432996539.
193. ^ Hoffmeier, James Karl (1999). Israel in Egypt: The Evidence for the Authenticity of the Exodus Tradition. Oxford: Oxford University Press. s. 214. ISBN 978-0-19-513088-1. OCLC 47007891.
194. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
195. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2021.
196. ^ Kuran 40: 23-24
197. ^ Kuran 29, 39
198. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2014.
199. ^ Tarihin seyrinde Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Tarih Öğretmenliği Anabilim Dalı Bülteni
200. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2022.
201. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2012.
202. ^ http://epochtimestr.com/yasam/anadolu-efsaneleri/karun-efsanesi.html[ölü/kırık bağlantı]
203. ^ “Karun, Hz. Musa’nın amcasının oğluydu.” Ferrâ, Meâni’l-Kur’an, 2: 622; “Karun, Hz. Musa’nın amcasının oğluydu. Teyzesinin oğlu olduğu da söylenmiştir. Muhammed Kenan, Kurretu’l-Ayneyn ala Tefsiri’l-Celaleyn, 517; ayrıca bkz. Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, 5: 3755 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/473501 26 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
204. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
205. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
206. ^ http://www.simetrikkitap.com 26 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Simetrik Kitap, Dr. Halis Aydemir
207. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2013.
208. ^ M.İlmiye Çığ. İbrahim Peygamber s. 19.
209. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
210. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
211. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
212. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
213. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
214. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021.
215. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
216. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.
217. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
218. ^ Zeki Sarıtoprak 2006. "Allah." s. 33–40 in The Qur'an: an Encyclopedia
219. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2017.
220. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.
221. ^ Hastings, James, (Ed.) (1913). Encyclopædia of Religion and Ethics, Volume VI: Fiction–Hyksos. Edinburgh: T. & T. Clark. s. 248.
222. ^ https://archive.org/stream/foreignvocabular030753mbp#page/n84/mode/1up/search/allahumma
223. ^ İlyas İbranice "Benim tanrım Yahu/Jah"tır anlamına gelen bir kelimedirNew Bible Dictionary. 1982 (second edition). Tyndale Press, Wheaton, IL, USA. ISBN 0-8423-4667-8, p. 319
224. ^ Wells, John C. (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. s. 239. ISBN 0-582-05383-8. entry "Elijah"
225. ^ İbranice ve Aramice bir ad olan Yeşua, İsrailoğullarında yaygındı. "Kurtuluş Yahveh'dendir!" anlamına gelir."jesus." 10 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
226. ^ "Orijinal İbranice metinlerde 6 bin 828 defa YHVH kullanımı yer alır." Wilhelm Gesenius (Hrsg.): Hebräisches und Aramäisches Handwörterbuch über das Alte Testament. Zweite Teillieferung. 18. Auflage. Springer, 1995, ISBN 3-540-58048-4, S. 446.
227. ^ Ribono shel'Olam – "Master of the World". Arabic version of it is رب العلمين ("Rabb al-‘Alamin)https://en.wikipedia.org/wiki/Names_of_God_in_Judaism 26 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
228. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2021.
229. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021.
230. ^ http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:NI6ERsWwOvUJ:http://archive.org/stream/foreignvocabular030753mbp/foreignvocabular030753mbp_djvu.txt%2Bkuran+rahman+foreign+vocabulary&hl=tr&gbv=2&gs_l=heirloom-hp.3...3281.19921.0.21218.24.23.1.0.0.0.344.4250.0j14j8j1.23.0...0.0...1c.1.A2hkWj9aivw&spell=1&ct=clnk
231. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2012.
232. ^ Kościelniak, Krzysztof (7 Kasım 2011). "Jewish and Christian religious influences on pre-Islamic Arabia on the example of the term RḤMNN ("the Merciful")". Orientalia Christiana Cracoviensia (İngilizce). 3: 67-74. doi:10.15633/ochc.1024. ISSN 2450-2936. 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
233. ^ Yuya's titles included "Overseer of the Cattle of Amun and Min (Lord of Akhmin)", "Bearer of the Ring of the King of Lower Egypt", "Mouth of the King of Upper Egypt", and "The Holy Father of the Lord of the Two Lands", among others. For more see: Osman, A. (1987). Stranger in the Valley of the Kings: solving the mystery of an ancient Egyptian mummy. San Francisco: Harper & Row. pp.29-30
234. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
235. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
236. ^ "The Myth of Adapa". World History Encyclopedia (İngilizce). 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021.
237. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 28 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
238. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2021.
239. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
240. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
241. ^ "balıklıgöl kıssası ile ilgili kaynakça -1". 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
242. ^ "balıklıgöl kıssası ile ilgili kaynakça -2". 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
243. ^ "balıklıgöl kıssası ile ilgili kaynakça -3". 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
244. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.
245. ^ Dawood, N J (1956). The Koran. Londra: Penguin Books. s. 53. ISBN 9780141393841.
246. ^ The 17th-century Ussher chronology calculates 1571 BC (Annals of the World, 1658 paragraph 164)
247. ^ Greifenhagen 2003, ss. 206-207.
248. ^ Newsom 2004, s. 26.
249. ^ Greifenhagen 2003, s. 224 n. 49.
250. ^ Dever, William G. (1993). "What Remains of the House That Albright Built?". The Biblical Archaeologist. 56 (1). University of Chicago Press. ss. 25-35. doi:10.2307/3210358. ISSN 0006-0895. JSTOR 3210358. the overwhelming scholarly consensus today is that Moses is a mythical figure
251. ^ Meyers 2005, ss. 5–6.
252. ^ Coats, George W. (1988). Moses: Heroic Man, Man of God. A&C Black. ss. 10ff (p. 11 Albright; pp. 29-30, Noth). 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2022.
253. ^ Kurân, 5:72 17 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
254. ^ a b c Kurân, 2:87 29 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
255. ^ harvnb|Bursevî|2012|s=25 (c. 5)
256. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2022.
257. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012.
258. ^ a b Kurân, 61:6 29 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
259. ^ Bursevî 2012, s. 25 (c. 5)
260. ^ Doyle 2005, s. 124.
261. ^ Kripke 1980, s.67.
262. ^ Band 2003, ss. 105–107.
263. ^ Ben Zvi 2003, ss. 18–19.
264. ^ Ingram 2012, ss. 140–142.
265. ^ McKenzie & Graham 1998, s. 113.
266. ^ a b Person 1996, s. 155.
267. ^ a b Gaines 2003, ss. 22–23.
268. ^ Band 2003, ss. 106–107.
269. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.
270. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.
271. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
272. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
273. ^ Alexander Philip S. Biblical Figures Outside the Bible p.118 ed. Michael E. Stone, Theodore A. Bergren 2002 p118 "twice in the Qur'an.. was commonly identified by Muslim scholars with the biblical Enoch, and that this identification opened the way for importing into Islam a substantial body of postbiblical Jewish legend about the character and ...."
274. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
275. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
276. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2017.
277. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2014.
278. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
279. ^ https://youtu.be/xwHjJKq_2qA
280. ^ Hayrullah Örs, Musa ve Yahudilik
281. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.
282. ^ https://archive.org/stream/NilGunSunnet/Nil%20G%C3%BCn%20-S%C3%BCnnet_djvu.txt
283. ^ https://web.archive.org/web/20120703002610/http://www.hurriyet.com.tr/planet/20883126.asp
284. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
285. ^ “Ve tanrı doğuda, Aden’de bir bahçe yaptı; ve yarattığı Âdem’i oraya koydu. Ve Rab, görünüşü güzel ve yenilmesi iyi olan her ağacı, ve bahçenin ortasında hayat ağacını, ve iyilik ve kötülüğü bilme ağacını yerden bitirdi. Ve bahçeyi sulamak için Aden’den bir ırmak çıktı; ve oradan bölündü ve dört kol oldu. Birinin adı Pişon’dur; kendisinde altın olan bütün Havila diyarını kuşatır; ve bu diyarın altını iyidir; orada ak günnük ve akik taşı vardır; Ve ikinci ırmağın adı Gihon’dur; bütün Kuş ili'ni kuşatan odur. Ve üçüncü ırmağın adı Dicle’dir; Aşur’un önünden akan odur. Ve dördüncü ırmak Fırat’tır.” Tekvin 2:8-14
286. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2022.
287. ^ https://archive.org/stream/foreignvocabular030753mbp/foreignvocabular030753mbp_djvu.txt
288. ^ Bernstein, Alan E. (2017). Hell and Its Rivals: Death and Retribution among Christians, Jews, and Muslims in the Early Middle Ages (1 bas.). Cornell University Press. JSTOR 10.7591/j.ctt1qv5q7k. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2021.
289. ^ Buck, Christopher. 2006. "Discovering (final destination)." In The Blackwell Companion to the Qur'an ([2a reimpr.] ed.), edited by A. Rippin, et al. Blackwell. 978140511752-4. p. 30.
290. ^ e.g. Gerald Hawting, interviewed 3 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. for The Religion Report, Radio National (Australia), 26 June 2002.
291. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ocak 2021.
292. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.
293. ^ a b https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179948
294. ^ "The Geocentric Qur'an" (İngilizce). wikiislam. 12 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013.
295. ^ "KUR'AN'DAKİ BAZI KAVRAMLARIN TARİHSEL KÖKENLERİ". googleusercontent. Erişim tarihi: 15 Mart 2013.
296. ^ "Kur'ân'dan bilim türetmek". agnostik. 4 Temmuz 2010. 14 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013.
297. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
298. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2014.
299. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021.
300. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2022.
301. ^ Approaches to the Asian Classics, Irene Blomm, William Theodore De Bary, Columbia University Press, 1990, ss. 65
302. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
303. ^ ://isamveri.org/pdfdrg/D02424/2002_II_7/2002_II_7_[ölü/kırık bağlantı]
304. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
305. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
306. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
307. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
308. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2021.
309. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
310. ^ David Samuel Margoliouth'a göre “sünnet” kavramı İslam toplumunda başlangıçta Kur’ân tarafından İslam öncesi dönemin feshedilmemiş âdetleri için kullanılan bir kavram iken Peygamber’in uygulamaları için kullanımı yavaş ilerleyen bir sürecin sonucunda gerçekleşmiştir."Oryantalistlerin Hadis Literatürü Hakkındaki Görüşleri". 3 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2014.
311. ^ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/maruf
312. ^ https://turkcenedemek.com/kelime/nekre/
313. ^ Sadeghi, Behnam (2012). "Ṣan'ā' 1 and the Origins of the Qur'ān". Der Islam. 87 (1-2). ss. 1-129. doi:10.1515/islam-2011-0025. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014.
314. ^ Sadeghi, Behnam; Bergmann, Uwe (2010). "The Codex of a Companion of the Prophet and the Qurʾān of the Prophet". Arabica. 57 (4). ss. 343-436. doi:10.1163/157005810X504518. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020.
315. ^ Ṣan‘ā’ 1 and the Origins of the Qur’ān, Behnam Sadeghi & Mohsen Goudarzi. Walter de Gruyter. 2012. Another exception concerns verse 85 of sūra 9, which is missing. At sixteen words, this omission is found to be an outlier when compared to the sizes of other missing elements in C-1, which are much shorter. The anomaly may be explained by the common phenomenon of parablepsis, a form of scribal error in which the eye skips from one text to a similar text, in this case, from the instance of ūna followed by a verse separator and the morpheme wa at the end of verse 84 to the instance of ūna followed by a verse separator and the morpheme wa at the end of verse 85.
316. ^ Sadeghi, Behnam; Goudarzi, Mohsen (2012). "Ṣan'ā' 1 and the Origins of the Qur'ān". Der Islam. 87 (1–2). ss. 1-129. doi:10.1515/islam-2011-0025. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014.
317. ^ "The "Qur'ān Of ʿUthmān" At Tashkent". 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
318. ^ http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4581684.stm 9 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC'nin konu ile ilgili araştırması
319. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
320. ^ The formation of Islam : religion and society in the Near East, 600-1800. [Online-Ausg.] New York: Cambridge University Press. 2008. s. 286. ISBN 978-0-521-58813-3.
321. ^ Hagarism: the Making of the Islamic World. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 1980. s. 277. ISBN 978-0-521-29754-7.
322. ^ The Syro-Aramaic Reading of the Koran: a Contribution to the Decoding of the Language of the Koran. Verlag Hans Schiler. 2007. s. 349. ISBN 978-3-89930-088-8.
323. ^ "Contestation des erreurs du Coran". 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
324. ^ "Al-Akhta' al-lughawiyyah fi al-Qur'an al-karim: Linguistic Errors in the Holy Koran (Arabic Edition)". 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
325. ^ Muazzez İlmiye Çığ, İbrahim Peygamber, s. 96
326. ^ Tarih II, sayfa 90, Kolektif-1933
327. ^ Cook, Michael, The Koran: A Very Short Introduction, Oxford University Press, (2000), s. 30
328. ^ see also: Ruthven, Malise, A Fury For God, London ; New York : Granta, (2002), s. 126
329. ^ "Secular Web Kiosk: The Koran Predicted the Speed of Light? Not Really". 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 March 2019.
330. ^ Leirvik, Oddbjørn (2010). Images of Jesus Christ in Islam: 2nd Edition. New York: Bloomsbury Academic; 2nd edition. ss. 33-66. ISBN 978-1441181602. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2019.
331. ^ Gerd Puin is quoted in the Atlantic Monthly, January, 1999:«The Koran claims for itself that it is 'mubeen' or 'clear'. But if you look at it, you will notice that every fifth sentence or so simply doesn't make sense... the fact is that a fifth of the Koranic text is just incomprehensible...«
332. ^ Wansbrough, John (1977). Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation
333. ^ Geisler, N. L. (1999). In Baker encyclopedia of Christian apologetics. Grand Rapids, MI: Baker Books. Entry on Qur'an, Alleged Divine Origin of.
334. ^ Toby Lester (Ocak 1999). "What Is the Koran?". The Atlantic Monthly. 23 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2019.
335. ^ [330][331][332][333][334]

Kuran kaç yıl sonra kitap haline getirildi?

Döneminde Kur'an ı Kerim'i kitap haline getirmiştir kimdir?

Kur'an ı Kerim'in kitap haline getirilmesi ve çoğaltılması kimlerin döneminde olmuştur?

Kuranı kerimin kitap haline getirilmesi sebebi nedir?